منابع کارشناسی ارشد سراسری علوم جغرافیایی

راهنمای جامع منابع آزمون کارشناسی ارشد علوم جغرافیایی — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

آزمون کارشناسی ارشد علوم جغرافیایی دربرگیرنده طیف گسترده‌ای از مباحث نظری، تحلیلی و کاربردی در حوزه‌های جغرافیای طبیعی، انسانی، برنامه‌ریزی، و روش‌شناسی تحقیق است. داوطلبان این رشته لازم است علاوه بر تسلط بر مبانی نظری و مفاهیم پایه جغرافیایی، توان تحلیل فضایی و کاربرد نرم‌افزارهای مرتبط (نظیر GIS و RS) را نیز تقویت کنند.

این آزمون معمولاً شامل دروس زیر است:

• جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی، آب و هواشناسی، هیدرولوژی)

• جغرافیای انسانی (اقتصادی، روستایی، شهری)

• روش‌ها و تکنیک‌های جغرافیایی (نقشه‌کشی، سنجش از دور، GIS)

• مبانی و فلسفه جغرافیا

نقشه کلی مطالعه سه مرحله دارد:
۱. مرحله اول: مرور مبانی نظری و تثبیت مفاهیم پایه از منابع مرجع دانشگاهی.
۲. مرحله دوم: تمرکز بر منابع تکمیلی و تمرینی برای تحلیل و حل تست.
۳. مرحله سوم: جمع‌بندی، مرور نکات پرتکرار، و کار با دفترچه‌های سنجش.

۲. ساختار پیشنهادی پاسخ و نکات اجرایی

در آزمون ارشد علوم جغرافیایی، سؤالات معمولاً مفهومی و تحلیلی‌اند. برای پاسخ‌دهی مؤثر:

• ابتدا سؤال را تا انتها بخوانید تا دام مفهومی را تشخیص دهید.

• در دروس نظری (مثل فلسفه جغرافیا و انسان–محیط) کلیدواژه‌های مفهومی را بشناسید و با نام نظریه‌پردازان ارتباط دهید.

• در مباحث فنی (مانند GIS یا نقشه‌کشی)، ابتدا گزینه‌های اشتباه را حذف کنید تا دقت افزایش یابد.

• تست‌های ترکیبی (مثلاً بین جغرافیای شهری و اقتصادی) را با رویکرد تحلیلی بخوانید نه حفظی.

۳. فهرست دروس و منابع پیشنهادی

الف) جغرافیای طبیعی

• منبع مرجع پایه:

  • مسعود شفیعی، ژئومورفولوژی ایران

  • محمدحسین رهنما، اقلیم‌شناسی (آب و هواشناسی)

• منبع تکمیلی:

  • جمال خلیلی، ژئومورفولوژی ساختاری

  • اسماعیل جلالی، هیدرولوژی کاربردی

• منبع تمرینی:

  • جزوات کارشناسی ارشد دانشگاه تهران و شهید بهشتی

• نکته کاربردی: ارتباط فرایندهای طبیعی با مسائل انسانی (مثل خشکسالی و مهاجرت).

ب) جغرافیای انسانی

• منبع مرجع پایه:

  • حسین شکویی، مبانی جغرافیای انسانی

  • علیرضا رحمتی، جغرافیای روستایی ایران

  • حسین شکویی، جغرافیای شهری ایران

• منبع تکمیلی:

  • علی‌اصغر نظریان، جغرافیای اقتصادی

  • عباس سعیدی، توسعه روستایی و شهری در ایران

• منبع تمرینی:

  • مجموعه تست‌های جغرافیای انسانی سازمان سنجش (۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲)

• نکته کاربردی: درک روابط انسان–محیط و نقش سیاست‌های توسعه در تغییر فضا.

ج) روش‌ها و تکنیک‌های جغرافیایی

• منبع مرجع پایه:

  • محمدرضا رضایی، مبانی سنجش از دور

  • احمد صراف، مبانی سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)

• منبع تکمیلی:

  • جزوه نقشه‌کشی و کارتوگرافی دکتر فکوهی

• منبع تمرینی:

  • تمرین‌های عملی نرم‌افزاری با ArcGIS و ENVI

• نکته کاربردی: تسلط بر انواع نقشه‌ها و مدل‌های رقومی ارتفاعی برای سؤالات تصویری.

د) مبانی و فلسفه جغرافیا

• منبع مرجع پایه:

  • پرویز کردوانی، مبانی جغرافیا

  • حسین شکویی، فلسفه جغرافیا

• منبع تکمیلی:

  • نظریه‌های جدید در جغرافیای انسانی و طبیعی، از منابع انگلیسی معتبر (مثلاً Johnston, Geography and Geographers)

• منبع تمرینی:

  • خلاصه‌برداری از مباحث نظریه‌پردازان جغرافیا

• نکته کاربردی: آشنایی با دیدگاه‌های جغرافی‌دانان کلاسیک و مدرن.

۴. منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های سازمان سنجش

برای تسلط واقعی بر شیوه طرح سؤال، توصیه می‌شود:

• حداقل ۵ دفترچه آزمون سال‌های اخیر (۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳) را مرور کنید.

• تست‌ها را موضوعی دسته‌بندی کنید (مثلاً: اقلیم‌شناسی، شهر، نقشه‌کشی).

• زمان پاسخ‌گویی هر بخش را یادداشت و در مرحله جمع‌بندی مقایسه کنید.

• از کتاب‌های تست تحلیلی مثل مجموعه سؤالات کارشناسی ارشد جغرافیا انتشارات مدرسان شریف یا پارسه استفاده کنید.

۵. برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه (بدون جدول)

ماه اول (روزهای ۱ تا ۳۰):
تمرکز اصلی بر مبانی جغرافیای طبیعی و انسانی. روزانه ۵ ساعت مطالعه شامل ۳ ساعت مباحث نظری و ۲ ساعت تمرین تست و خلاصه‌نویسی. در پایان هر هفته مرور جمع‌بندی.

ماه دوم (روزهای ۳۱ تا ۶۰):
افزایش تمرکز بر تکنیک‌های جغرافیایی (GIS و RS) و فلسفه جغرافیا. روزانه ۵ تا ۶ ساعت مطالعه با تقسیم زمانی ۲ ساعت نظری، ۲ ساعت تمرینی و ۱ ساعت مرور. در هفته هشتم شروع به کار با دفترچه‌های سال‌های اخیر.

ماه سوم (روزهای ۶۱ تا ۹۰):
مرور نهایی، مرور خلاصه‌ها، رفع نقاط ضعف و تمرین با تست‌های زمان‌دار. هر روز یک دفترچه آزمون به‌صورت شبیه‌سازی اجرا شود. در ده روز پایانی فقط مرور نکات پرتکرار و تست‌های غلط.

۶. تکنیک‌های عملی و نکات رتبه‌ساز

• همیشه بین مباحث طبیعی و انسانی تعادل برقرار کن تا ذهن از یک نوع تحلیل خسته نشود.

• خلاصه‌نویسی مفهومی انجام بده نه صرفاً حفظی.

• از نقشه‌های موضوعی برای درک روابط مکانی بهره ببر.

• در دو هفته پایانی فقط مرور تست‌های غلط و جزوات خلاصه را انجام بده.

• سؤالات GIS و سنجش از دور معمولاً آسان ولی زمان‌بر هستند، ابتدا سؤالات مفهومی‌تر را پاسخ بده.

۷. جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی

✅ تسلط کامل بر مفاهیم پایه طبیعی و انسانی
✅ مرور دست‌کم سه‌بار هر مبحث کلیدی
✅ پاسخ‌گویی به پنج دفترچه کامل سنجش
✅ داشتن خلاصه یادداشت‌های شخصی از هر درس
✅ تسلط بر حداقل ۳ مبحث تخصصی نرم‌افزاری (GIS، RS، نقشه‌کشی)
✅ مرور آخرین ده روز: فقط نکات پرتکرار و جمع‌بندی مباحث نظری