راهنمای جامع منابع آزمون دکتری بهداشت باروری (سراسری) — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

آزمون دکتری بهداشت باروری بر ارزیابی دانش عمیق در فیزیولوژی تولید مثل انسان (مکانیسم‌های سلولی و هورمونی)، اختلالات شایع باروری و ناباروری، و مداخله‌های بهداشتی و اپیدمیولوژیک در سطح جمعیت تأکید دارد. موفقیت نیازمند درک همزمان از سطوح مولکولی (سلول‌های گامت‌زا) و سطح جمعیت (عوامل مؤثر بر نرخ باروری) است.

مسیر مطالعه باید با تقویت بنیان‌های فیزیولوژی و بیوشیمی تولید مثل آغاز شود.

۲. ساختار ۳ لایه منابع

مطالعه باید از اصول پایه‌ای غدد درون‌ریز و بیولوژی سلولی به سمت مداخلات جمعیتی و بالینی حرکت کند:

• لایه اول (مفاهیم پایه): فیزیولوژی غدد درون‌ریز، بیولوژی سلولی تولید مثل و مبانی اپیدمیولوژی.
• لایه دوم (اختلالات و مداخلات): کتب مرجع تخصصی ناباروری (Infertility) و تنظیم خانواده (Family Planning) با تمرکز بر مکانیسم‌های اختلال‌زا.
• لایه سوم (سلامت جامعه و سیاست‌گذاری): مرور پروتکل‌های سازمان بهداشت جهانی (WHO) و وزارت بهداشت در زمینه سلامت مادر و جنین و سیاست‌های جمعیتی.

نکته اجرایی: ایجاد جداول مقایسه‌ای مسیرهای سیگنالینگ هورمونی (مثلاً در تخمک‌زایی و اسپرم‌زایی) و آنالیز داده‌های اپیدمیولوژیک شاخص‌های باروری.

۳. فهرست دروس با نکات کلیدی

الف) فیزیولوژی تولید مثل و بیوشیمی

• منابع کلیدی: Ganong’s Review of Medical Physiology (فصول تولید مثل) و کتب تخصصی اندوکرینولوژی تولید مثل.
• نکات کلیدی: محور HPG (هیپوتالاموس-هیپوفیز-غدد جنسی)، مراحل میوز و میتوز در گامت‌زایی، و فرآیندهای لوتئال‌سازی و فولیکولی.

ب) ناباروری و درمان‌های کمک باروری (ART)

• منابع کلیدی: Practice Committee Guidelines از ASRM/ESHRE، و کتب تخصصی درمان ناباروری.
• نکات کلیدی: تشخیص و درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اندومتریوز، و اصول دقیق انجام IVF و ICSI (شامل مراحل آسپیراسیون، لقاح و کشت جنین).

ج) سلامت مادر و جنین (Maternal and Fetal Health)

• منابع کلیدی: کتب مرجع مامایی و پریناتولوژی.
• نکات کلیدی: ایمونولوژی بارداری، مکانیسم‌های حفظ بارداری، و پاتوفیزیولوژی زایمان زودرس و پره‌اکلامپسی.

د) اپیدمیولوژی و سلامت جمعیت

• منابع کلیدی: کتب اپیدمیولوژی پیشرفته با تمرکز بر شاخص‌های باروری (Total Fertility Rate, Net Reproduction Rate).
• نکات کلیدی: طراحی مطالعات مقطعی و طولی در حوزه بهداشت باروری و تحلیل عوامل اجتماعی/اقتصادی مؤثر بر کاهش/افزایش نرخ باروری.

ه) جنبه‌های اخلاقی و حقوقی

• منابع کلیدی: مرور پروتکل‌های اخلاقی مربوط به اهداء گامت و رحم جایگزین.

۴. منابع تمرینی

• حل سوالات تخصصی از آزمون‌های CREOG/ABOG (در صورت دسترسی) برای ارزیابی بالینی.
• تمرکز بر تحلیل مقالات کلیدی منتشر شده در ژورنال‌های معتبر (مانند Human Reproduction).

۵. برنامه ۹۰ روزه فازبندی شده

• فاز اول (روز ۱–۳۰): تسلط کامل بر فیزیولوژی هورمونی، بیولوژی سلولی اسپرم و تخمک.
• فاز دوم (روز ۳۱–۶۰): مطالعه عمیق مکانیسم‌های ناباروری شایع (مردانه و زنانه) و اصول ART.
• فاز سوم (روز ۶۱–۹۰): تمرکز بر جنبه‌های اپیدمیولوژیک، سلامت جنین و مرور پروتکل‌های بالینی (WHO/وزارت بهداشت).

۶. تکنیک‌های رتبه‌ساز

• نمودار فرآیند لقاح درون‌تنی (IVF Flowchart): رسم کامل و دقیق مراحل درمان‌های کمک باروری از تحریک تخمدان تا انتقال جنین، همراه با ذکر دوزهای هورمونی متداول.
• ماتریس علل ناباروری: ایجاد جدولی که در آن علل رایج ناباروری (مثلاً فاکتور مردانه، تخمدانی، لوله‌ای) به تفکیک، با درمان‌های اصلی و پیش‌آگهی آن‌ها مقایسه شده باشند.

۷. چک‌لیست نهایی آمادگی

• توانایی توضیح دقیق تفاوت‌های مسیر سیگنالینگ LH و FSH در فولیکول‌های مختلف.
• تسلط بر معیارهای تشخیصی PCOS بر اساس آخرین گایدلاین‌های بین‌المللی.
• توانایی تحلیل یک داده آماری مربوط به نرخ باروری در یک منطقه جغرافیایی خاص و استخراج نتیجه‌گیری‌های سیاستی.