منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز آموزش بهداشت

راهنمای جامع منابع آزمون دکتری آموزش بهداشت و ارتقای سلامت — ویژه آزمون ۱۴۰۴

مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

آزمون دکتری وزارت بهداشت در رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت معمولاً شامل سه بخش اصلی است:
۱. دروس تخصصی در سطح کارشناسی ارشد و کارشناسی (مبانی آموزش بهداشت، ارتباطات سلامت، نظریه‌ها و مدل‌های بهداشت، ارتقای سلامت، تکنولوژی آموزشی)
۲. روش تحقیق و آمار در سلامت (طراحی پژوهش، روش‌های کمی و کیفی، مدل‌سازی در بهداشت و سلامت)
۳. دروس عمومی شامل زبان تخصصی و (بسته به سال) استعداد تحصیلی (اگر هنوز در دفترچه لحاظ شود).

ستون‌های موفقیت در این رشته عبارت‌اند از تسلط بر نظریه‌ها و مدل‌های آموزش بهداشت، توان ارتباطی و تحلیل برنامه‌های بهداشتی، و تسلط بر روش‌شناسی در مطالعات سلامت.
برای مرجع سرفصل‌ها می‌تونی به دفترچه‌های وزارت بهداشت (سایت سنجش پزشکی) مراجعه کنی.

ساختار پیشنهادی پاسخ و نکات اجرایی

برای مطالعه هر مبحث، سه سطح منبع پیشنهاد می‌شود:

• منبع مرجع پایه برای درک عمیق مفاهیم،

• منبع تکمیلی برای دید گسترده‌تر و تطبیقی،

• منبع تمرینی برای تمرین و تثبیت آموخته‌ها.

در ضمن توصیه می‌شود:

• خلاصه‌های یک‌صفحه‌ای (برای هر مبحث) تهیه کنی،

• جداول مقایسه‌ای نظریه‌ها و مدل‌ها بسازی،

• نقشه مفهومی (مایند مپ) برای ارتباط بین مفاهیم طراحی کنی،

• در ماه‌های آخر روی مرور سریع این خلاصه‌ها تمرکز کنی.

فهرست دروس و منابع پیشنهادی برای هر درس

طبق منابع موجود در رشته آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، موارد زیر از مباحث مهم‌اند: مبانی و فلسفه آموزش بهداشت، ارتباطات سلامت، تکنولوژی آموزشی، نظریه‌ها و مدل‌های آموزش بهداشت، ارتقای سلامت، روش تحقیق در سلامت، زبان تخصصی.

۱. مبانی و فلسفه آموزش بهداشت

• منبع مرجع پایه: کتاب اصول و مبانی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت (تألیف محسن صفاری و داوود شجاعی زاد)

• منبع تکمیلی: کتاب آموزش بهداشت، ترجمه لاکشمانا راما چاندران و تیرومورتی دارمالینگام

• منبع تمرینی: مجموعه آزمون‌های آموزش بهداشت (سوالات سالیانه)

• نکته کاربردی: در پاسخ‌ها نشان بده چگونه فلسفه آموزش می‌تواند در برنامه‌های سلامت عمومی به کار رود (مثلاً پیشگیری، ارتقا رفتار).

۲. ارتباطات سلامت

• منبع مرجع پایه: ارتباط شناسی سلامت تألیف محسن صفاریان و داوود شجاعی زاده

• منبع تکمیلی: ارتباط شناسی محمد محسنیان راد

• منبع تمرینی: جزوه‌ها و نمونه سؤالات ارتباط سلامت در آزمون‌های گذشته

• نکته کاربردی: توانایی تحلیل پیام سلامت، موانع ارتباط، کانال‌ها و اثربخشی آن‌ها را بررسی کن.

۳. تکنولوژی آموزشی در آموزش بهداشت

• منبع مرجع پایه: مقدمات تکنولوژی آموزشی (محمد احدیان، عمران رمضانی و داوود محمدی)

• منبع تکمیلی: تکنولوژی آموزشی (تالیف هاشم محسنی زنوزی)

• منبع تمرینی: پرسش‌های تکنولوژی آموزشی در حوزه سلامت و جزوات دانشگاهی

• نکته کاربردی: در پاسخ‌هات تأکید کن چگونه ابزار آموزش (چندرسانه‌ای، فضای مجازی، کارگاه) می‌تواند به بهبود سلامت کمک کند.

۴. نظریه‌ها و مدل‌های آموزش بهداشت

• منبع مرجع پایه: نظریه‌ها، مدل‌ها و روش‌های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت (تألیف محسن صفاری)

• منبع تکمیلی: مقالات بین‌المللی در حوزه مدل‌های رفتاری سلامت (مثل نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده، مدل ترس، مدل سوگیری)

• منبع تمرینی: تهیه جدول تطبیقی بین مدل‌ها، پرسش‌های تلفیقی

• نکته کاربردی: توان ارائه مثال عملی برای هر مدل (مثلاً چگونه از یک مدل در مداخله سلامت استفاده کرده‌ای) امتیاز می‌آورد

۵. ارتقای سلامت

• منبع مرجع پایه: مبانی ارتقای سلامت تألیف طاهره دهداری و علی رمضانخانی

• منبع تکمیلی: مقالات علوم سلامت عمومی در زمینه ارتقاء سلامت

• منبع تمرینی: تحلیل برنامه‌های ارتقای سلامت در سطح جامعه

• نکته کاربردی: در پاسخ‌ها نشان بده چه شاخص‌ها و مداخلاتی برای ارتقای سلامت در جامعه مناسب‌تر است

۶. روش تحقیق در سلامت

• منبع مرجع پایه: کتاب‌های روش تحقیق در علوم سلامت (روش‌های کیفی و کمی)

• منبع تکمیلی: مقالات روش‌شناسی در آموزش سلامت

• منبع تمرینی: طراحی پروپوزال، انتخاب روش مناسب برای مطالعه سلامت

• نکته کاربردی: بتوانی تفاوت بین روش‌ها را تشخیص بدی و دلیل انتخاب هر روش را در شرایط خاص توضیح بدی

۷. زبان تخصصی و (در صورت موجود) استعداد تحصیلی

• منبع مرجع پایه زبان: مجموعه‌هایی برای خواندن مقالات آموزش سلامت و انگلیسی عمومی علوم پزشکی

• منبع تکمیلی: مطالعه مقالات کوتاه در مجلات سلامت بین‌المللی

• منبع تمرینی: درک مطلب زمان‌دار، ترجمه چکیده مقالات

• نکته کاربردی: خواندن روزانه چکیده‌های مقالات کمک می‌کند واژگان تخصصی در ذهن تثبیت شود

منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های آزمون

• دفترچه‌های دکتری آموزش بهداشت و ارتقای سلامت سال‌های گذشته را دانلود و تحلیل کن.

• موضوعات پرتکرار مثل «مدل سلامت»، «استراتژی ارتباطات»، «مداخلات ارتقایی»، «نظریه‌پردازی رفتار»، «تکنولوژی آموزشی» را استخراج کن.

• پس از هر آزمون تمرینی، اشتباهات را تحلیل کن و برای هر مبحث نقاط ضعف را شناسایی و رفع کن.

برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه پیشنهادی

• روزهای ۱–۳۰: مبانی آموزش بهداشت، فلسفه، نظریه‌ها و مدل‌ها + خلاصه‌نویسی و جدول مقایسه‌ای

• روزهای ۳۱–۶۰: ارتباطات سلامت، تکنولوژی آموزشی، ارتقای سلامت و روش تحقیق به صورت ترکیبی

• روزهای ۶۱–۸۰: تست‌زنی موضوعی + مرور برنامه‌های بهداشت واقعی + تمرکز بر نقاط ضعف

• روزهای ۸۱–۹۰: شبیه‌ساز کامل آزمون + مرور خلاصه‌ها + جمع‌بندی زبان تخصصی

الگوی هفتگی: ۵ روز مطالعه تحلیلی، ۱ روز تست + تحلیل، ۱ روز مرور و استراحت فعال
در هر روز دست‌کم ۲۰ دقیقه مطالعه زبان تخصصی را فراموش نکن

تکنیک‌های عملی و نکات رتبه‌ساز

• خلاصه‌های تصویری و نمودارهای مفهومی برای مدل‌ها و نظریه‌ها

• دفتر «دلایل خطا»: بعد از هر تمرین، بنویس چرا خطا شد و چطور اصلاح می‌کنی

• مطالعه پروژه‌های برنامه بهداشتی در شهرها و کشورها و تحلیل آن‌ها

• در پاسخ‌های تحلیلی علاوه بر بیان نظریه، مثال واقعی و انتقادی باش

• استفاده از مقالات جدید و به‌روز کردن دانش در حوزه آموزش سلامت

• زبان تخصصی را به متن علمی پیوند بده؛ ترجمه و درک مقاله عملی مؤثرتر است

جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی

✅ مرور دفترچه‌های سال‌های گذشته (حداقل سه دوره)
✅ مرور خلاصه‌ها و فلش‌کارت‌ها در ۱۴ روز آخر
✅ انجام حداقل دو شبیه‌ساز کامل در ماه آخر
✅ تمرکز بر مثال‌ها و کاربرد نظریه‌ها در سلامت اجتماعی
✅ مدیریت خواب، تغذیه و کاهش فشار مطالعاتی در روزهای آخر