بررسی تنوع ژنتیکی و توارث‎پذیری عمومی توده‌های محلی هندوانه سیستان

چکیده
   به منظور حفاظت از ذخایر ژنتیکی و شناسایی نقاط قوت و ضعف توده‌های محلی سیستان و مقایسه آن با ارقام اصلاح شده، 53 توده محلی به همراه 3 رقم فرفاکس، شوگر بی-بی و چارلستون گری (شاهد) به صورت آزمایشی در سال 1386 در قالب طرح لاتیس مستطیل با دو تکرار اجرا گردید. صفات مورفولوژی شامل طول بوته، وزن میوه، وزن بذر، تعداد میوه، طول میوه، عرض میوه، درصد قند و عملکرد بودند. میزان تنوع فنوتیپی، ژنوتیپی، محیطی، توارث‎پذیری عمومی صفات، نسبت تنوع ژنوتیپی به محیطی، ضریب همبستگی صفات، رگرسیون گام به گام، تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مولفه‌های اصلی با استفاده از نرم-افزارهای Excell و SAS نسخه 1/9 محاسبه گردید. نتایج نشان داد ارقام و توده‎ها از نظر صفات طول میوه، عرض میوه، درصد قند و عملکرد اختلاف معنی‎داری در سطح 5 درصد داشتند. در مورد همه صفات، ضریب تنوع فنوتیپی از ضریب تنوع ژنتیکی بیشتر بود، که نشان‎دهنده تاثیر عوامل محیطی بر روی صفات مورد بررسی می‎باشد. نسبت تنوع ژنوتیپی به محیطی در همه صفات به جز صفت وزن بذر پایین بود. همبستگی فنوتیپی بین صفات، نشان داد که بین عملکرد و وزن میوه، طول میوه و عرض میوه همبستگی مثبت و معنی‎دار داشتند. تجزیه خوشه‎ای براساس صفات مورفولوژی توده‎های جمع‎آوری شده را به چهار گروه قابل متمایز تفکیک نمود. تجزیه به مولفه‌های اصلی صفات اشاره داشت به اینکه دو مولفه اول 36 و 19 درصد (55 درصد از کل) از تنوع کل را توجیه نمودند. 78 درصد از تنوع توسط پنج مولفه اول، قابل توجیه بود. در مولفه اول، صفت عرض میوه (54 درصد)، عملکرد (53 درصد)، وزن میوه (50 درصد)، طول میوه (37 درصد) و در مولفه دوم صفت تعداد میوه (52 درصد)، وزن بذر (48 درصد) و درصد قند (28 درصد) بیشترین تاثیر را در توجیه تنوع ژنتیکی دارا بودند.