منابع کارشناسی ارشد سراسری سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی

راهنمای جامع منابع آزمون کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

رشته‌ی سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS & RS) یکی از کاربردی‌ترین گرایش‌های علوم جغرافیایی است که تلفیقی از تحلیل فضایی، فناوری اطلاعات و علوم محیطی را دربر می‌گیرد. داوطلبان این رشته باید علاوه بر درک مفاهیم نظری جغرافیایی، در زمینه‌ی پردازش داده‌های ماهواره‌ای، تحلیل مکانی، مدل‌سازی فضایی و طراحی پایگاه داده‌های جغرافیایی نیز تسلط داشته باشند.

آزمون کارشناسی ارشد این رشته معمولاً شامل سؤالاتی از حوزه‌های زیر است:

• مبانی سنجش از دور (Remote Sensing)

• سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

• فتوگرامتری و نقشه‌برداری

• آمار و ریاضیات جغرافیایی

• مبانی جغرافیا و تحلیل مکانی

نقشه‌ی مسیر مطالعه شامل سه گام است:
۱. تسلط مفهومی: مطالعه منابع مرجع و یادگیری مبانی نرم‌افزاری و نظری.
۲. تمرین و تثبیت: حل تست‌ها و تمرین‌های محاسباتی و تحلیلی.
۳. جمع‌بندی و مرور: مرور نکات کلیدی و کار با دفترچه‌های سازمان سنجش.

۲. ساختار پیشنهادی پاسخ و نکات اجرایی

در آزمون این رشته، سؤالات معمولاً ترکیبی از تحلیل مفهومی و محاسبات عددی هستند. نکات کلیدی برای پاسخ‌دهی:

• سؤالات مربوط به تصاویر ماهواره‌ای را با تمرکز بر مفاهیم طیفی (Spectral Signatures) پاسخ دهید.

• در GIS، مفاهیم پایگاه داده، توپولوژی و مدل‌های داده (Raster/Vector) بسیار پرتکرارند.

• سؤالات نقشه‌خوانی و فتوگرامتری معمولاً محاسباتی هستند؛ قبل از تست‌های عددی، روابط را مرور کنید.

• زمان پاسخ‌دهی را مدیریت کنید؛ از تست‌های تحلیلی آسان‌تر شروع کنید.

• در صورت نداشتن اطمینان از پاسخ، گزینه‌های با واحد و منطق ناسازگار را حذف کنید.

۳. فهرست دروس و منابع پیشنهادی

الف) سنجش از دور (Remote Sensing)

• منبع مرجع پایه:

  • لیلاندز و کیفر، Remote Sensing and Image Interpretation (ترجمه علی‌اکبر کوکبی)

  • دکتر محمدرضا رضایی، مبانی سنجش از دور

• منبع تکمیلی:

  • Campbell, Introduction to Remote Sensing

  • جزوات سنجش از دور دانشگاه تهران و تربیت مدرس

• منبع تمرینی:

  • تست‌های طبقه‌بندی‌شده کنکور سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳

• نکته کاربردی: تمرکز بر امواج الکترومغناطیسی، رزولوشن‌ها، و کاربردهای تصاویر لندست و سنتینل.

ب) سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

• منبع مرجع پایه:

  • محمدحسین داوری، مبانی سیستم اطلاعات جغرافیایی

  • احمد صراف، GIS در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای

• منبع تکمیلی:

  • Longley et al., Geographic Information Systems and Science

• منبع تمرینی:

  • تمرین‌های نرم‌افزاری در ArcGIS و QGIS

• نکته کاربردی: تسلط بر مدل‌های داده، توپولوژی، تحلیل شبکه‌ای و مدل ارتفاع رقومی.

ج) فتوگرامتری و نقشه‌برداری

• منبع مرجع پایه:

  • محمود مطیعی، فتوگرامتری ۱ و ۲

  • دکتر مسعود شفیعی، نقشه‌کشی و کارتوگرافی

• منبع تکمیلی:

  • جزوات نقشه‌برداری دانشگاه‌های تهران و خواجه نصیر

• منبع تمرینی:

  • تمرین‌های ترسیم، محاسبات مقیاس و ارتفاع نسبی

• نکته کاربردی: دقت در محاسبات و درک هندسه تصویر در عکس‌های هوایی.

د) آمار، ریاضیات و مدل‌سازی مکانی

• منبع مرجع پایه:

  • عادل آذر، آمار کاربردی در مدیریت و جغرافیا

  • جزوات مدل‌سازی مکانی در GIS

• منبع تکمیلی:

  • Burrough & McDonnell, Principles of Geographical Information Systems

• منبع تمرینی:

  • حل تست‌های آمار توصیفی و استنباطی جغرافیایی

• نکته کاربردی: تسلط بر مفاهیم رگرسیون مکانی و همبستگی جغرافیایی.

ه‍) مبانی جغرافیا و تحلیل مکانی

• منبع مرجع پایه:

  • حسین شکویی، مبانی جغرافیا

  • علی‌اکبر کوکبی، تحلیل فضایی در جغرافیا

• منبع تکمیلی:

  • کتاب‌های نظریه‌های جغرافیایی و تحلیل داده‌های فضایی

• منبع تمرینی:

  • تست‌های بخش مفاهیم بنیادی جغرافیا از آزمون‌های سال‌های گذشته

• نکته کاربردی: ارتباط بین نظریه‌های مکان و تحلیل داده‌های فضایی را تمرین کنید.

۴. منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های سازمان سنجش

• دفترچه‌های سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۳ منبع طلایی برای مرور مفهومی‌اند.

• تست‌ها را به تفکیک موضوع (مثلاً: GIS، فتوگرامتری، RS) دسته‌بندی کنید.

• در مرحله مرور نهایی، برای هر فصل تست‌های غلط را دوباره حل کنید.

• از منابع تستی مانند کتاب مجموعه سؤالات ارشد سنجش از دور و GIS انتشارات مدرسان شریف و پارسه استفاده کنید.

۵. برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه (بدون جدول)

ماه اول (روزهای ۱ تا ۳۰):
تمرکز اصلی بر مبانی نظری سنجش از دور و GIS. روزانه حدود ۵ ساعت مطالعه شامل ۳ ساعت مطالعه مفهومی و ۲ ساعت تمرین نرم‌افزاری یا تست. هفته چهارم مرور خلاصه‌ها و نکات کلیدی.

ماه دوم (روزهای ۳۱ تا ۶۰):
افزایش تمرکز بر فتوگرامتری، آمار و مدل‌سازی مکانی. هر روز ۵ تا ۶ ساعت شامل ۲ ساعت درس نظری، ۲ ساعت تست محاسباتی، ۱ ساعت مرور نکات نرم‌افزاری. در انتهای این ماه، شروع به حل دفترچه‌های سال‌های قبل.

ماه سوم (روزهای ۶۱ تا ۹۰):
مرور نهایی تمام دروس. هر روز یک درس اصلی و مرور خلاصه‌های شخصی. تست‌های زمان‌دار و شبیه‌سازی آزمون را اجرا کنید. ده روز آخر فقط مرور، رفع اشکال و تمرین با دفترچه‌های رسمی سنجش.

۶. تکنیک‌های عملی و نکات رتبه‌ساز

• تصاویر ماهواره‌ای را با دید طیفی تحلیل کنید نه صرفاً حفظی.

• در GIS به جای حفظ منوها، منطق پشت ابزارها را یاد بگیرید.

• تست‌های عددی را با تقریب‌های منطقی حل کنید تا زمان ذخیره شود.

• در آزمون‌های شبیه‌سازی‌شده، زمان پاسخ هر بخش را اندازه‌گیری کنید.

• در هفته آخر فقط به مرور خلاصه‌ها و تست‌های غلط بپردازید.

۷. جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی

✅ تسلط کامل بر مبانی سنجش از دور و GIS
✅ مرور سه‌باره خلاصه‌ها و یادداشت‌های شخصی
✅ حل حداقل پنج دفترچه کامل سازمان سنجش
✅ تسلط بر فتوگرامتری و تحلیل داده‌های مکانی
✅ آشنایی با نرم‌افزارهای ArcGIS، ENVI و QGIS
✅ مرور نکات پرتکرار: رزولوشن‌ها، سیستم مختصات، مدل‌های داده، تحلیل شبکه‌ای