منابع کارشناسی ارشد سراسری باستان شناسی

راهنمای جامع منابع آزمون کارشناسی ارشد سراسری باستان‌شناسی — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

رشته باستان‌شناسی در مقطع کارشناسی ارشد، تلفیقی از تاریخ، هنر، فرهنگ مادی و روش‌های علمی کاوش و تحلیل داده‌های باستانی است. آزمون این رشته از داوطلبانی انتظار دارد که علاوه بر شناخت نظریه‌های باستان‌شناسی، در زمینه‌های تاریخ هنر ایران و جهان، روش‌های میدانی، و تحلیل یافته‌های فرهنگی نیز تسلط داشته باشند.
نقشه مسیر مطالعه به سه مرحله اصلی تقسیم می‌شود:
۱. مرور دقیق مبانی نظری و مفاهیم پایه،
۲. تسلط بر تاریخ و فرهنگ ایران در دوره‌های مختلف،
۳. تمرین با نمونه‌سؤال‌ها و تحلیل پرسش‌های ادوار گذشته برای تقویت مهارت استدلالی.

۲. ساختار پیشنهادی پاسخ و نکات اجرایی

در آزمون ارشد باستان‌شناسی، سؤالات عمدتاً از دروس تاریخ و باستان‌شناسی ایران، هنر و معماری باستانی، روش تحقیق، و زبان تخصصی طرح می‌شوند.
نکات کلیدی:

• در پاسخ تشریحی، از مثال‌های مشخص از محوطه‌ها و آثار باستانی استفاده کنید.

• ارتباط بین یافته‌های باستانی و تحولات فرهنگی یا سیاسی را برجسته سازید.

• از حفظ طوطی‌وار تاریخ‌ها بپرهیزید و به تحلیل تطبیقی دوره‌ها توجه کنید.

• زبان تخصصی را به صورت تدریجی و همراه با مطالعه متون باستان‌شناسی بیاموزید.

۳. فهرست دروس و منابع پیشنهادی برای هر درس

۱. مبانی نظری و روش‌شناسی باستان‌شناسی

• منبع مرجع پایه: "مبانی باستان‌شناسی" تألیف گوردون چایلد، ترجمه فارسی

• منبع تکمیلی: "باستان‌شناسی نظری" نوشته‌ی دِیوید کلارک و "درآمدی بر روش‌شناسی باستان‌شناسی" دکتر نگهدار

• منبع تمرینی: خلاصه‌برداری از مکتب‌های مختلف باستان‌شناسی و تست‌های طبقه‌بندی‌شده

• نکته کاربردی: مقایسه بین باستان‌شناسی فرآیندی و پسا‌فرآیندی را یاد بگیرید.

۲. باستان‌شناسی ایران (پیش از تاریخ تا دوران اسلامی)

• منبع مرجع پایه: "باستان‌شناسی ایران" دکتر نگهدار، "تمدن‌های کهن ایران" دکتر فاضلی

• منبع تکمیلی: مقالات پژوهشی درباره محوطه‌های مهم چون تپه سیلک، شهر سوخته و شوش

• منبع تمرینی: پرسش‌های تحلیلی از دوره‌های مختلف تاریخی ایران

• نکته کاربردی: تطبیق داده‌های باستانی با شرایط جغرافیایی هر منطقه در پاسخ‌ها امتیازآور است.

۳. هنر و معماری ایران و جهان باستان

• منبع مرجع پایه: "تاریخ هنر ایران و جهان باستان" دکتر پیرنیا

• منبع تکمیلی: آثار تصویری و منابع موزه‌ای از دوران هخامنشی، ساسانی و یونان باستان

• منبع تمرینی: تحلیل تصویری آثار و شناسایی سبک‌های هنری

• نکته کاربردی: تمرین تشخیص ویژگی‌های سبک‌شناسی هر دوره در زمان محدود آزمون.

۴. روش تحقیق و تحلیل یافته‌های باستان‌شناسی

• منبع مرجع پایه: "روش‌های میدانی در باستان‌شناسی" دکتر نگهدار

• منبع تکمیلی: مقالات مربوط به روش‌های تاریخ‌گذاری مطلق و نسبی

• منبع تمرینی: تمرین طراحی طرح پژوهشی و استخراج فرضیه از داده‌های میدانی

• نکته کاربردی: آشنایی با کاربرد GIS در تحلیل مکانی محوطه‌ها امتیاز ویژه دارد.

۵. زبان تخصصی باستان‌شناسی (انگلیسی)

• منبع مرجع پایه: مجموعه متون تخصصی باستان‌شناسی (Reading Archaeology)

• منبع تکمیلی: واژگان تخصصی آثار، دوره‌ها و ابزارهای باستانی

• منبع تمرینی: ترجمه و خلاصه‌نویسی متون علمی

• نکته کاربردی: تمرکز بر واژگان توصیفی (artifact, excavation, stratigraphy, chronology).

۴. منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های سازمان سنجش

مرور دفترچه‌های آزمون کارشناسی ارشد باستان‌شناسی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ برای درک الگوی سؤال‌سازی ضروری است.
روش پیشنهادی:

• هر هفته یک دفترچه را در شرایط آزمونی حل کنید.

• پاسخ‌های خود را تحلیل کرده و نکات خطا را در دفتر جداگانه یادداشت کنید.

• تیپ سؤالات پرتکرار (دوره‌ها، محوطه‌ها، سبک‌ها) را شناسایی نمایید.

۵. برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه

روزهای ۱ تا ۳۰: مبانی نظری، روش تحقیق و تاریخ پیش از تاریخ ایران
روزهای ۳۱ تا ۶۰: باستان‌شناسی تاریخی ایران، هنر و معماری، تمرین زبان تخصصی
روزهای ۶۱ تا ۹۰: مرور کلیه مباحث، تست‌زنی جامع و جمع‌بندی تصویری

الگوی روزانه: ۶ ساعت مطالعه مفهومی، ۲ ساعت تست‌زنی، ۱ ساعت مرور یادداشت‌ها

۶. تکنیک‌های عملی و نکات رتبه‌ساز

• برای هر دوره تاریخی جدول تطبیقی از ویژگی‌ها، محوطه‌ها و آثار شاخص تهیه کنید.

• مرور نقشه‌های باستانی و عکس آثار به حافظه تصویری کمک می‌کند.

• از مرور خلاصه‌های یک‌صفحه‌ای برای هر مکتب نظری استفاده کنید.

• در مطالعه زبان تخصصی، متون موزه‌ای و گزارش‌های میدانی را بخوانید.

• در تست‌های مفهومی، تمرکز روی ارتباط نظریه‌ها با داده‌های واقعی داشته باشید.

۷. جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی

چک‌لیست نهایی قبل از آزمون:
☑ مرور نظریه‌های اصلی و روش‌های میدانی
☑ حل حداقل ۵ دفترچه آزمون سال‌های اخیر
☑ مرور نقشه‌ها و تصاویر آثار شاخص
☑ بازخوانی خلاصه‌های دوره‌های فرهنگی ایران
☑ شبیه‌سازی آزمون کامل در هفته پایانی