منابع کارشناسی ارشد سراسری ایران شناسی

راهنمای جامع منابع آزمون کارشناسی ارشد ایران‌شناسی — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

رشته‌ی ایران‌شناسی به‌عنوان یکی از میان‌رشته‌ای‌ترین شاخه‌های علوم انسانی، به بررسی تاریخ، فرهنگ، زبان، جغرافیا، هنر، مردم‌شناسی و تمدن ایران در طول قرون می‌پردازد. داوطلبان این رشته معمولاً از میان فارغ‌التحصیلان تاریخ، زبان و ادبیات فارسی، باستان‌شناسی، علوم اجتماعی و الهیات هستند.

هدف آزمون کارشناسی ارشد ایران‌شناسی، ارزیابی آگاهی تاریخی و فرهنگی داوطلب از ایران باستان تا معاصر، توان تحلیل پدیده‌های فرهنگی، شناخت اقوام، آداب، ادبیات و تحولات سیاسی و اجتماعی است.

مسیر مطالعه این رشته در سه محور تنظیم می‌شود:
۱. تاریخ و تمدن ایران (پیش از اسلام و پس از اسلام)
۲. فرهنگ، زبان و ادبیات ایران
۳. جغرافیا، قوم‌نگاری و منابع ایران‌شناسی.

۲. ساختار پیشنهادی پاسخ و نکات اجرایی

آزمون کارشناسی ارشد ایران‌شناسی معمولاً شامل سه یا چهار درس اصلی است که به‌صورت تستی طراحی می‌شوند:

• تاریخ و تمدن ایران

• فرهنگ، زبان و ادبیات ایران

• جغرافیا و مردم‌شناسی ایران

• زبان تخصصی (انگلیسی یا فرانسه برای منابع ایران‌شناسی)

نکات اجرایی مهم:

• تسلط بر تاریخ سیاسی و فرهنگی ایران از هخامنشیان تا قاجار ضروری است.

• شناخت متون و منابع کلاسیک ایران‌شناسی (به فارسی و غربی) اهمیت ویژه دارد.

• سؤالات ترکیبی (مثلاً تاریخ با جغرافیا یا فرهنگ با زبان) در سال‌های اخیر بیشتر شده‌اند.

• مرور یادداشت‌های شخصی و خلاصه‌های تطبیقی میان منابع مختلف، به تثبیت مطالب کمک می‌کند.

۳. فهرست دروس و منابع پیشنهادی برای هر درس

الف) تاریخ و تمدن ایران

• منبع مرجع پایه:

  • حسن پیرنیا – تاریخ ایران باستان

  • عبدالحسین زرین‌کوب – دو قرن سکوت و تاریخ ایران بعد از اسلام

• منبع تکمیلی:

  • دکتر باستانی پاریزی – تاریخ ایران زمین

• منبع تمرینی:

  • خلاصه‌ها و نکات تطبیقی مؤسسات آموزشی معتبر

• نکته کاربردی: دوره‌بندی تاریخی (پیش‌اسلامی، اسلامی، معاصر) را با جدول زمانی خلاصه کنید.

ب) فرهنگ، زبان و ادبیات ایران

• منبع مرجع پایه:

  • ذبیح‌الله صفا – تاریخ ادبیات در ایران (جلد ۱ تا ۵)

  • ملک‌الشعرای بهار – سبک‌شناسی نثر فارسی

• منبع تکمیلی:

  • محمدتقی راشد محصل – درآمدی بر فرهنگ ایران

• منبع تمرینی:

  • جزوات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران

• نکته کاربردی: توجه به ارتباط متون ادبی با تحولات فرهنگی و اجتماعی هر دوره.

ج) جغرافیا و مردم‌شناسی ایران

• منبع مرجع پایه:

  • حسین اردکانی – جغرافیای تاریخی ایران

  • احسان نراقی – جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی ایران

• منبع تکمیلی:

  • فرهنگ اقوام ایران از ایرج افشار

• منبع تمرینی:

  • بررسی نقشه‌ها و تقسیمات اقلیمی ایران

• نکته کاربردی: شناخت اقوام و آداب محلی را با رویکرد تطبیقی (زبان، پوشش، آیین‌ها) مطالعه کنید.

د) منابع و زبان تخصصی ایران‌شناسی

• منبع مرجع پایه:

  • Iran: From Myth to History نوشته Richard Frye

  • The Cambridge History of Iran (جلدهای ۱ و ۲)

• منبع تکمیلی:

  • Persia and the Ancient World نوشته Pierre Briant

• منبع تمرینی:

  • واژگان تخصصی متون انگلیسی ایران‌شناسی

• نکته کاربردی: روزانه ۳۰ دقیقه متون انگلیسی ایران‌شناسی را برای تقویت زبان تخصصی مرور کنید.

۴. منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های سازمان سنجش

• مرور دفترچه سؤالات کارشناسی ارشد ایران‌شناسی از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۳

• استخراج تیپ سؤالات پرتکرار (تاریخ قاجار، هخامنشیان، نثر فارسی، اقوام ایران)

• دسته‌بندی موضوعی سؤالات برای تشخیص وزن هر مبحث

• تمرین پاسخ‌گویی با زمان‌بندی واقعی (حداکثر ۱۲۰ دقیقه)

۵. برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه

ماه اول:

• مطالعه تاریخ ایران باستان و اسلامی (۴ ساعت در روز)

• خلاصه‌نویسی دوره‌های تاریخی و تطبیق با فرهنگ آن دوره

ماه دوم:

• تمرکز بر ادبیات و فرهنگ ایران + مردم‌شناسی و جغرافیا (۴ ساعت در روز)

• مرور مفاهیم کلیدی و منابع کلاسیک ایران‌شناسی

ماه سوم:

• زبان تخصصی و مرور کلی

• حل تست‌های ده‌ساله و تمرکز بر نکات پرتکرار

الگوی هفتگی:

• شنبه: تاریخ پیش از اسلام

• یکشنبه: تاریخ پس از اسلام

• دوشنبه: ادبیات و فرهنگ

• سه‌شنبه: مردم‌شناسی و جغرافیا

• چهارشنبه: زبان تخصصی

• پنجشنبه: مرور و خلاصه

• جمعه: آزمون آزمایشی و تحلیل خطاها

۶. تکنیک‌های عملی و نکات رتبه‌ساز

• در هر بازه تاریخی، فهرست پادشاهان و وقایع مهم را به‌ترتیب حفظ کنید.

• ارتباط متقابل تاریخ با ادبیات را در جدول‌های تطبیقی یادداشت کنید.

• متون انگلیسی ایران‌شناسی را با هدف یادگیری اصطلاحات کلیدی بخوانید.

• در هفته پایانی، تنها خلاصه‌ها و یادداشت‌های شخصی مرور شوند.

• نقشه‌های تاریخی را برای درک تحولات سیاسی و قومی مرور کنید.

۷. جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی ✅

☑ مرور کامل تاریخ ایران از هخامنشیان تا قاجار
☑ تسلط بر آثار زرین‌کوب، صفا و پیرنیا
☑ آشنایی با اقوام، آداب و تقسیمات جغرافیایی ایران
☑ مرور متون انگلیسی ایران‌شناسی (Cambridge, Frye)
☑ حل تست‌های ده‌ساله و مرور نکات پرتکرار
☑ مرور خلاصه‌ها و منابع کلیدی در هفته آخر