منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز مجموعه علوم تربیتی

راهنمای جامع منابع آزمون دکتری مجموعه علوم تربیتی — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و معرفی رشته و اهمیت آزمون آن

رشته علوم تربیتی یکی از بنیادی‌ترین حوزه‌های علوم انسانی است که به مطالعه آموزش، یادگیری، پرورش، روان‌شناسی تربیتی، برنامه‌ریزی درسی، فلسفه تعلیم و تربیت، مدیریت آموزشی و تکنولوژی آموزشی می‌پردازد.
آزمون دکتری این رشته مسیر ورود به پژوهش‌های آموزشی سطح بالا، تدریس دانشگاهی و نقش‌آفرینی در سیاست‌گذاری نظام آموزشی کشور را فراهم می‌سازد.
با توجه به گستردگی گرایش‌ها مانند مدیریت آموزشی، برنامه‌ریزی درسی، فلسفه تعلیم و تربیت، روان‌شناسی تربیتی و تکنولوژی آموزشی، داوطلبان باید هم به مبانی نظری آموزش و هم به روش‌های تحقیق تسلط کامل داشته باشند.

۲. نقشه مسیر مطالعه و ساختار پیشنهادی پاسخ به سوالات آزمون

مسیر مطالعه آزمون دکتری علوم تربیتی بر سه محور اصلی استوار است:

1. تسلط مفهومی بر مبانی تعلیم و تربیت و نظریه‌های یادگیری.

2. درک عمیق از روش‌های تحقیق، آمار و ارزشیابی آموزشی.

3. تحلیل انتقادی دیدگاه‌ها و نظریات اندیشمندان تربیتی.

ساختار پیشنهادی پاسخ‌دهی در آزمون:

• در سوالات نظریه‌ای، ابتدا کلیدواژه‌ها و مکتب‌های فکری (رفتارگرایی، شناخت‌گرایی، ساخت‌گرایی و ...) را شناسایی کنید.

• در مباحث تحقیق و آمار، از روش حذف گزینه‌های ناممکن و استدلال عددی استفاده کنید.

• در سوالات مقایسه‌ای، چارچوب نظری هر متفکر (دیوئی، پیاژه، بلوم و ...) را به یاد آورید و پاسخ را با تکیه بر آن تنظیم کنید.

۳. نکات اجرایی برای مدیریت زمان و شیوه صحیح مطالعه

• روزانه سه بازه مطالعه در نظر بگیرید:
  ۱. صبح (یادگیری مفاهیم نظری)
  ۲. ظهر (تمرین آمار و روش تحقیق)
  ۳. شب (مرور خلاصه‌ها و تست‌ها)

• برای هر فصل خلاصه‌برداری تصویری (نقشه ذهنی) انجام دهید.

• هفته‌ای یک بار آزمون آزمایشی از مباحث ترکیبی برگزار کنید.

• در ماه آخر، تمرکز بر تکرار مباحث پرتکرار مانند «یادگیری و انگیزش» و «روش تحقیق کیفی و کمی» اهمیت دارد.

۴. فهرست دروس آزمون و منابع پیشنهادی برای هر درس

الف) مبانی فلسفی، روان‌شناختی و اجتماعی تعلیم و تربیت

• منبع مرجع پایه: کتاب‌های «مبانی فلسفی تعلیم و تربیت» دکتر شریعتمداری و «جامعه‌شناسی آموزش و پرورش» دکتر صمدی.

• منبع تکمیلی: آثار دکتر علاقه‌بند، دکتر شکوهی، و ترجمه‌های نظریه‌پردازان غربی مانند دیوئی و پیاژه.

• منبع تمرینی: سوالات آزمون‌های سال‌های گذشته سازمان سنجش.

• نکته کاربردی: جدول مقایسه‌ای بین مکاتب تربیتی (سنتی، پراگماتیستی، اگزیستانسیالیستی).

ب) روان‌شناسی تربیتی و نظریه‌های یادگیری

• منبع مرجع پایه: روان‌شناسی تربیتی دکتر سیف و نظریه‌های یادگیری دکتر ماهر.

• منبع تکمیلی: مباحث پیشرفته یادگیری شناختی، انگیزش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی.

• منبع تمرینی: حل تست‌های مفهومی از آزمون‌های کارشناسی ارشد و دکتری.

• نکته کاربردی: تمرکز بر مفاهیم «یادگیری معنادار آزوبل»، «شرطی‌سازی کلاسیک» و «نظریه بندورا».

ج) برنامه‌ریزی درسی و ارزشیابی آموزشی

• منبع مرجع پایه: اصول و مبانی برنامه‌ریزی درسی (میرکمالی) و ارزشیابی آموزشی (سیف).

• منبع تکمیلی: منابع طراحی آموزشی و مدل‌های تایلر، کرکپاتریک و بلوم.

• منبع تمرینی: تحلیل سوالات طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه‌های درسی.

• نکته کاربردی: تمرکز بر روابط بین اهداف، محتوا، روش تدریس و ارزشیابی.

د) روش تحقیق در علوم تربیتی و آمار کاربردی

• منبع مرجع پایه: روش تحقیق در علوم تربیتی و روان‌شناسی (دکتر دلاور).

• منبع تکمیلی: آمار در علوم تربیتی (دکتر فتحی‌آذر) و روش‌های تحلیل داده‌ها.

• منبع تمرینی: تمرین سوالات آماری با ماشین حساب.

• نکته کاربردی: تسلط بر ضریب همبستگی، آزمون t، و تحلیل واریانس.

ه) زبان تخصصی و استعداد تحصیلی

• منبع مرجع پایه: متون انگلیسی آموزش و یادگیری (Educational Psychology Texts).

• منبع تکمیلی: مرور واژگان تخصصی حوزه تربیت و روان‌شناسی.

• منبع تمرینی: تست‌های درک مطلب از مقالات بین‌المللی آموزشی.

• نکته کاربردی: تمرکز بر واژگان رایج مانند learning, motivation, curriculum, evaluation.

۵. منابع تمرینی و کار با دفترچه‌های آزمون سازمان سنجش

• دفترچه‌های دکتری علوم تربیتی از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۳ را به ترتیب تحلیل کنید.

• مباحث پرتکرار عبارت‌اند از: نظریه‌های یادگیری، روش تحقیق، فلسفه تعلیم و تربیت و ارزشیابی آموزشی.

• در هر آزمون، نوع سوال (مفهومی، تحلیلی، تعریفی) را طبقه‌بندی کنید.

• دو بار مرور سوالات گذشته، میزان تسلط و دقت را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

۶. برنامه مطالعاتی فشرده ۹۰ روزه پیشنهادی

روزهای ۱ تا ۳۰: مبانی فلسفی، روان‌شناسی تربیتی و نظریه‌های یادگیری
روزهای ۳۱ تا ۶۰: برنامه‌ریزی درسی، ارزشیابی آموزشی و روش تحقیق
روزهای ۶۱ تا ۸۰: آمار، تحلیل سوالات سنجش و تمرین زبان تخصصی
روزهای ۸۱ تا ۹۰: جمع‌بندی، مرور خلاصه‌ها و آزمون‌های شبیه‌ساز

الگوی هفتگی:

• ۵ روز مطالعه مفهومی

• ۱ روز آزمون آزمایشی

• ۱ روز مرور و استراحت تحلیلی

۷. تکنیک‌های عملی، رتبه‌ساز و نکات کلیدی موفقیت

• برای هر نظریه یادگیری، یک کارت خلاصه با کلیدواژه‌ها تهیه کنید.

• نظریه‌های مختلف را با مثال‌های آموزشی واقعی پیوند دهید.

• تمرین نگارش پاسخ‌های تشریحی تحلیلی (در صورت مصاحبه علمی).

• مطالعه روزانه متون انگلیسی مرتبط با روان‌شناسی یادگیری.

• مرور مداوم خلاصه‌ها در ماه آخر؛ هر شب یک مبحث کوتاه.

۸. جمع‌بندی و چک‌لیست نهایی تا روز آزمون

✅ مرور سریع خلاصه نظریه‌های یادگیری، مبانی فلسفی و روش تحقیق
✅ مرور دفترچه‌های سنجش حداقل دو بار
✅ اجرای دو آزمون شبیه‌ساز جامع در ماه آخر
✅ مرور لغات انگلیسی تخصصی در روزهای پایانی
✅ تمرکز بر آرامش ذهن، خواب منظم و مرور سبک روز قبل آزمون