منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز سم شناسی

راهنمای جامع منابع آزمون دکتری سم‌شناسی دامپزشکی (سراسری) — ویژه آزمون ۱۴۰۴

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

• تمرکز اصلی آزمون: درک مکانیسم مولکولی و سلولی سمیت، فارماکوکینتیک سموم (ADME سموم)، و مدیریت بالینی مسمومیت‌های شایع (دارویی، کشاورزی، محیطی).
• مسیر مطالعه: تسلط بر اصول $ext{Toxicokinetics}$ و $ext{Toxicodynamics}$ در گونه‌های مختلف، به ویژه ارتباط با دگرگربیلد (متابولیسم) و دفع سموم.

۲. ساختار ۳ لایه منابع

• لایه اول (اصول پایه و فیزیولوژی): مروری قوی بر فیزیولوژی سلولی و مولکولی (به عنوان مبنای پاسخ سلولی به سموم) و اصول فارماکولوژی عمومی (به ویژه تداخلات دارویی و سموم).
• لایه دوم (سم‌شناسی اختصاصی): تمرکز بر گروه‌های اصلی سموم: فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها (به ویژه ارگانوفسفره‌ها و کاربامات‌ها)، قارچ‌سم‌ها (مایکوتوکسین‌ها)، و سموم گیاهی.
• لایه سوم (کاربردی و بالینی): مسمومیت‌های دارویی (به عنوان ادامه فارماکولوژی)، سم‌شناسی محیطی، و اصول مدیریت اورژانسی و پادزهردرمانی (Antidotal Therapy).
• نکته اجرایی: تهیه بانک اطلاعاتی پادزهرها شامل: سم، گیرنده/مکانیسم اثر، پادزهر، و دوز اولیه در گونه‌های کلیدی (گاو، اسب، سگ، گربه).

۳. فهرست دروس با نکات کلیدی

• الف) سم‌شناسی پایه و سینتیک سموم ($ext{Toxicokinetics}$):
• منابع کلیدی: $ext{Casarett and Doull's Toxicology}$ (برای مکانیسم‌های سلولی و مولکولی) و منابع اختصاصی دامپزشکی (مانند $ext{Veterinary Toxicology}$).
• نکات کلیدی: مسیرهای متابولیک سموم (فاز I و II) در کبد گونه‌های مختلف، عوامل مؤثر بر جذب و توزیع سم در بافت‌های چرب و آبدوست.
• ب) آفت‌کش‌ها و سموم محیطی:
• نکات کلیدی: مکانیسم‌های دقیق اثر سموم ارگانوفسفره (مهار $ext{AChE}$) و کاربامات‌ها، سمیت ناشی از فلزات سنگین (مانند سرب و کادمیوم) و پروتکل‌های کیلیت‌تراپی.
• ج) سم‌شناسی بالینی و درمان:
• نکات کلیدی: تشخیص افتراقی مسمومیت‌ها بر اساس علائم بالینی (تأکید بر تفاوت‌های گونه‌ای در پاسخ بالینی)، و پروتکل‌های درمانی فوری.
• د) مایکوتوکسین‌ها و سموم گیاهی:
• نکات کلیدی: سموم قارچی رایج در خوراک دام (مانند آفلاتوکسین‌ها، اکراتوکسین‌ها)، و ساختارهای شیمیایی و مکانیسم‌های اثر سموم گیاهی پرخطر (مانند سمیات حاوی آلکالوئیدها).
• ه) اصول ایمنی و مقررات:
• نکات کلیدی: مفاهیم $ext{NOEL}$, $ext{LOAEL}$, $ext{MRL}$ (حد مجاز باقیمانده) در زمینه سم‌شناسی، و اصول ایمنی آزمایشگاهی در مواجهه با مواد سمی.

۴. منابع تمرینی

• تحلیل مطالعات موردی (Case Reports) از مسمومیت‌های بالینی و تدوین برنامه درمانی گام به گام.
• تمرین محاسبات مربوط به پاکسازی سم از بدن (Clearance) و ارتباط آن با زمان حذف سم.

۵. برنامه ۹۰ روزه فازبندی شده

• فاز اول (روز ۱–۳۰): مبانی سم‌شناسی (فارماکولوژی سلولی/مولکولی، سینتیک سموم و متابولیسم).
• فاز دوم (روز ۳۱–۶۰): سموم شیمیایی (آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین) و مایکوتوکسین‌ها.
• فاز سوم (روز ۶۱–۹۰): سم‌شناسی بالینی، پادزهرها، سموم گیاهی و مرور جامع تست‌ها.

۶. تکنیک‌های رتبه‌ساز

• جدول مقایسه‌ای پادزهرها: تهیه جدولی شامل $ext{سم} o ext{مکانیسم اثر} o ext{پادزهر اختصاصی} o ext{دوز در گونه‌های مختلف}$.
• نمودار جریان تشخیص مسمومیت: ترسیم شماتیک فلوچارت‌های تشخیصی برای مسمومیت‌های شایع (مثلاً تفکیک مسمومیت با ارگانوفسفره از بوتولیسم).

۷. چک‌لیست نهایی آمادگی

• توانایی توضیح مکانیسم سمیت یک آفت‌کش خاص بر اساس تداخل با زنجیره انتقال الکترون.
• درک کامل تفاوت در تجویز پادزهر (مانند $ext{Pralidoxime}$) در گونه‌های مختلف به دلیل تفاوت‌های متابولیسمی.
• تسلط بر نحوه محاسبه $ext{MRL}$ و ارتباط آن با ایمنی مواد غذایی دامی.