منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز زمین شناسی - نفت

راهنمای جامع منابع و برنامه‌ریزی آزمون دکتری سراسری

رشته زمین‌شناسی – گرایش نفت (۱۴۰۴)

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه

• هدف آزمون: سنجش تسلط بر مبانی و مباحث تخصصی زمین‌شناسی نفت شامل رسوب‌شناسی، چینه‌شناسی، ژئوشیمی، ساختمانی، تکتونیک و اکتشاف مخازن هیدروکربنی.
• چشم‌انداز مطالعاتی:
  1. شروع با مبانی زمین‌شناسی و مفاهیم کلیدی رسوبی و ساختمانی.
  2. بررسی تخصصی زمین‌شناسی نفت، فرآیند تشکیل هیدروکربن و مهاجرت سیالات.
  3. کار با داده‌ها (چاه‌نگاری، لرزه‌ای، نمونه‌برداری مغزه).

۲. ساختار سه‌لایه منابع

• لایه اول (مبانی):
  • زمین‌شناسی عمومی
  • سنگ‌شناسی رسوبی
  • چینه‌شناسی کاربردی
• لایه دوم (تخصصی):
  • زمین‌شناسی نفت
  • ژئوشیمی آلی و مخازن
  • تحلیل لرزه‌ای (Seismic Interpretation)
• لایه سوم (کاربردی و میان‌رشته‌ای):
  • زمین‌شناسی ساختمانی و تکتونیک نفت
  • مهندسی مخزن مقدماتی
  • تحلیل داده‌های لاگ و پتروفیزیک
• نکته اجرایی: ترسیم نقشه مفهومی ارتباط بین منشاء هیدروکربن – رسوب‌گذاری – ساختار مخزن – تولید.

۳. فهرست دروس با نکات کلیدی

الف) رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی

• شناسایی محیط‌های رسوبی (Deltaic, Carbonate, Deep Marine).
• تفسیر مقاطع نازک (Thin Sections).

ب) چینه‌شناسی و سکانس‌استراتیگرافی

• اصول تطابق و ناپیوستگی‌ها.
• مدل‌های سکانسی و اهمیت آن‌ها در مخازن نفتی.

ج) زمین‌شناسی نفت

• عناصر سیستم نفتی (Source, Reservoir, Seal, Trap).
• فرآیندهای مهاجرت اولیه و ثانویه.

د) ژئوشیمی آلی

• شاخص‌های کیفیت منشاء (TOC, HI, OI).
• نمودارهای ون‌کرونن (Van Krevelen).

هـ) زمین‌شناسی ساختمانی

• نقش چین‌ها، گسل‌ها و تله‌های ساختاری در ذخایر نفت.

۴. منابع تمرینی

• حل مسائل تعیین نوع تله از روی مقاطع ساختاری.
• آنالیز داده‌های چاه‌نگاری (Gamma Ray, Resistivity, Sonic).
• تمرین تفسیر خطوط لرزه‌ای دو‌بعدی ساده.

۵. برنامه ۹۰ روزه فازبندی‌شده

• فاز اول (روز ۱–۳۰): یادگیری مبانی سنگ‌شناسی و رسوب‌شناسی + مرور چینه‌شناسی.
• فاز دوم (روز ۳۱–۶۰): تمرکز کامل بر زمین‌شناسی نفت و ژئوشیمی آلی + مسائل تئوریک.
• فاز سوم (روز ۶۱–۹۰): تمرکز بر زمین‌شناسی ساختمانی، تله‌های نفتی، تمرین داده‌های کاربردی، مرور و تست ترکیبی.

۶. تکنیک‌های رتبه‌ساز

• ماتریس ارتباطی: جدول عوامل مؤثر بر کیفیت مخزن (Porosity, Permeability, Depth, Cementation).
• تحلیل تلفیقی: ترکیب اطلاعات لرزه‌ای، لاگ و نمونه مغزه برای ارزیابی ساختار مخزن.

۷. چک‌لیست نهایی آمادگی

• ✔ شناخت انواع سنگ مخزن (Clastic, Carbonate) و ویژگی تراوایی.
• ✔ تسلط بر نمودارهای ژئوشیمی آلی.
• ✔ تحلیل ساختارهای تکتونیکی در نقشه و مقطع.
• ✔ مهارت کار با داده‌های چاه‌نگاری و سکانسی.

۸. جمع‌بندی

با مطالعه پیوسته طبق فازبندی و تمرکز همزمان بر مباحث تئوری و تمرین عملی، می‌توان به تسلط جامع بر تمام حوزه‌های آزمون دکتری زمین‌شناسی نفت دست یافت.

۹. منابع پیشنهادی

• “Sedimentary Petrology” – Tucker.
• “Principles of Sedimentology and Stratigraphy” – Boggs.
• “Petroleum Geology” – North.
• “Elements of Petroleum Geology” – Selley.
• “Geochemistry of Oil and Gas” – Peters & Cassa.