منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز زبان شناسی

راهنمای جامع منابع آزمون دکتری سراسری زبان‌شناسی (Linguistics) (۱۴۰۴)

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه:

• تمرکز اصلی آزمون: تسلط بر چهار حوزه اصلی: ساختار زبان (واج‌شناسی، صرف، نحو)، معناشناسی و کاربردشناسی (Semantics & Pragmatics)، زبان‌شناسی تاریخی/تطبیقی (به ویژه فارسی) و زبان‌شناسی شناختی/اجتماعی.
• مسیر مطالعه: شروع با مرور عمیق مفاهیم هسته‌ای در واج‌شناسی و صرف، تعمیق در نظریه‌های ساخت‌گرا و زایشی (Generative Grammar) در نحو، و سپس اختصاص زمان به مباحث کاربردی‌تر مانند کاربردشناسی (نظریه‌های کنش گفتاری) و زبان‌شناسی تاریخی فارسی.

۲. ساختار ۳ لایه منابع:

• لایه اول (ساختار زبان - Phonology & Morphology): منابع متمرکز بر مدل‌های واج‌شناسی (مانند $ext{Autosegmental Phonology}$) و صرف زایشی (Morphological Theories). در این لایه، تمرکز بر تحلیل دقیق نمونه‌های زبانی ساختارمند است.
• لایه دوم (نحو و معناشناسی - Syntax & Semantics): منابع اصلی نظریه‌های نحوی (مانند $ext{Minimalist Program}$ یا مدل‌های پیشین‌تر)، و تفاوت بنیادین بین معناشناسی ساخت‌گرا ($ext{Formal Semantics}$) و معناشناسی شناختی.
• لایه سوم (کاربردشناسی و زبان‌شناسی اجتماعی): منابع مرتبط با نظریه‌های کنش گفتاری ($ext{Speech Act Theory}$)، اصل تعاونی ($ext{Cooperative Principle}$) و مدل‌های تکامل زبان یا زبان‌شناسی تاریخی فارسی.
• نکته اجرایی: تهیه ماتریس مقایسه بین دیدگاه‌های نحوی (مانند تفاوت دیدگاه‌های $ext{Chomsky}$ در دوره $ext{Government-Binding}$ در مقابل $ext{Minimalist Program}$) با ارائه مثال‌های موردی برای هر دیدگاه.

۳. فهرست دروس با نکات کلیدی:

• الف) واج‌شناسی و آواشناسی:
• نکات کلیدی: تسلط بر مفاهیم $ext{Distinctive Features}$، فرایندهای واجی (مانند $ext{Assimilation}$ و $ext{Dissimilation}$) و نحوه تحلیل تنوع‌های آوایی در فارسی.
• ب) نحو (Syntax):
• نکات کلیدی: درک مفهوم $ext{Structure Dependence}$، تحلیل درخت‌های نحوی ($ext{Tree Diagrams}$) و نحوه اعمال قوانین جابجایی ($ext{Movement Rules}$).
• ج) معناشناسی و کاربردشناسی (Semantics & Pragmatics):
• نکات کلیدی: تفاوت دقیق بین $ext{Sense}$ و $ext{Reference}$، و توانایی تحلیل استنتاج‌های ضمنی ($ext{Implicatures}$) در مکالمات روزمره بر اساس نظریه گرویس.
• د) زبان‌شناسی تاریخی فارسی:
• نکات کلیدی: شناخت مراحل تحول زبان فارسی (فارسی باستان، میانه، نو) و تحولات اصلی در دستگاه صرف و نحو آن.

۴. منابع تمرینی:

• تحلیل مجموعه داده‌های زبانی محدود (Corpus) برای استخراج الگوی خاصی در کاربردشناسی (مثلاً نحوه استفاده از لحن برای ابراز ادب ($ext{Politeness}$)).
• ترسیم درخت نحوی کامل برای یک جمله پیچیده انگلیسی یا فارسی با اعمال قوانین $ext{X-bar Theory}$ یا نظریه‌های متناسب.

۵. برنامه ۹۰ روزه فازبندی شده:

• فاز اول (روز ۱–۳۰): تمرکز کامل بر مبانی ساختاری: واج‌شناسی و صرف (بخش‌هایی که معمولاً قواعد مشخص‌تری دارند).
• فاز دوم (روز ۳۱–۶۰): تعمیق در نحو و معناشناسی (پیچیده‌ترین بخش‌های نظری) و مرور نظریه‌های اصلی نحوی.
• فاز سوم (روز ۶۱–۹۰): مطالعه کاربردشناسی، زبان‌شناسی تاریخی و حل تست‌های ترکیبی که نیازمند ادغام دانش ساختاری با دانش کاربردی هستند.

۶. تکنیک‌های رتبه‌ساز:

• مدل تحلیل صوت: تهیه یک راهنمای گام به گام برای استخراج $ext{Phonological Rules}$ از مجموعه‌ای از جفت‌های متضاد ($ext{Minimal Pairs}$).
• مقایسه مکاتب معنایی: ترسیم جدول مقایسه دیدگاه‌های $ext{Formal Semantics}$ (مانند نظریه مدل‌های منتظَمه) در برابر دیدگاه‌های $ext{Cognitive Semantics}$ (مانند نظریه $ext{Conceptual Metaphor}$).

۷. چک‌لیست نهایی آمادگی:

• توانایی تحلیل و نقد یک مقاله زبان‌شناسی کوتاه بر اساس چارچوب نظری مشخص (مثلاً نقد یک مقاله نحو با معیارهای $ext{MP}$).
• تسلط بر اصطلاحات کلیدی در زمینه صرف و نحو (مانند $ext{Subjacency}$, $ext{Theta Role}$, $ext{Binding Theory}$).