منابع دکتری سراسری نیمه متمرکز ترجمه، زبان و ادبیات عربی

راهنمای جامع منابع آزمون دکتری سراسری ترجمه، زبان و ادبیات عربی (۱۴۰۴)

۱. مقدمه و نقشه مسیر مطالعه:

• تمرکز اصلی آزمون: تسلط بر علوم بلاغی و معانی (به ویژه مباحث پیرامون ایجاز و اطناب)، صرف و نحو پیشرفته (مباحث اختلافی و اعراب‌گذاری دشوار)، ترجمه تخصصی (ادبی، مطبوعاتی، و متون بنیادین)، و نقد ادبی متون کهن و معاصر عربی.
• مسیر مطالعه: شروع از تثبیت قواعد صرف و نحو بنیادین، عبور به مباحث عمیق‌تر بلاغی و ادبی، تمرکز ویژه بر تمرین ترجمه تحلیلی متون چالش‌برانگیز، و ختم به مطالعه جریان‌های فکری و ادبی معاصر.

۲. ساختار ۳ لایه منابع:

• لایه اول (پایه زبانی): صرف (اشتقاق، تصریف افعال ناقص، اسم‌های منسوب)، نحو (جمل شرطیه، اسلوب‌های حصر، اعراب آیات قرآنی دشوار)، و آشنایی کامل با واژگان مترادف و متضاد پرتکرار.
• لایه دوم (ادبیات و بلاغت): بلاغت (علم معانی: خبر، انشاء، مساوات؛ علم بیان: تشبیه، استعاره، مجاز)، آشنایی با سبک‌های ادبی دوره‌های مختلف (جاهلی، اموی، عباسی، معاصر)، و ساختارهای نثر فنی.
• لایه سوم (ترجمه و نقد): نظریه‌های ترجمه (نظریه اسکوپوس، نظریه معنایی/ارتباطی)، نقد ترجمه (شناسایی خطاهای انتقال فرهنگی و زبانی)، و تحلیل متون ترجمه‌شده کلیدی از عربی به فارسی و بالعکس.
• نکته اجرایی: تهیه بانک واژگان تخصصی بلاغی (مثلاً اصطلاحات مربوط به محسنات بدیعیه) و فهرست اصلی منابع نثر و شعر مورد تأکید طراحان سؤال در سال‌های گذشته.

۳. فهرست دروس با نکات کلیدی:

• الف) علوم نحو و صرف پیشرفته:
• نکات کلیدی: بررسی موارد نادر صرفی (مانند اعلال و ابدال در افعال معتل)، و تشخیص جملات مفعول به/مفعول له/مفعول مطلق در متون پیچیده.
• ب) علوم بلاغی:
• نکات کلیدی: تمرکز بر تفاوت‌های ظریف بین استعاره مصرحه و مکنیه، و تحلیل ایجاز قصر در قرآن و متون فصیح.
• ج) ادبیات عرب (تاریخ و نقد):
• نکات کلیدی: شناخت جریان‌های اصلی ادبی معاصر (مثل المهجر و مدرسة الإحیاء)، و نقد شعر حماسی و غزلی کلاسیک.
• د) ترجمه (تئوری و عملی):
• نکات کلیدی: نحوه انتقال مفاهیم انتزاعی (مانند اصطلاحات فلسفی یا حقوقی) از زبان مبدأ به مقصد، و مدیریت ارجاعات فرهنگی ($ext{Cultural References}$).

۴. منابع تمرینی:

• ترجمه همزمان (Sight Translation) متون خبری و مقالات علمی-پژوهشی عربی.
• اعراب‌گذاری دقیق ۵۰ جمله دشوار از نهج‌البلاغه یا معلقات.

۵. برنامه ۹۰ روزه فازبندی شده:

• فاز اول (روز ۱–۳۰): تثبیت صرف و نحو (به ویژه قواعد نادری که مستقیماً در ترجمه تأثیر می‌گذارند) و مطالعه جامع علم معانی.
• فاز دوم (روز ۳۱–۶۰): تمرکز بر علم بیان و بدیع، مطالعه عمیق تاریخ ادبیات (بررسی تحولات سبکی)، و حل تست‌های ترجمه ادبی.
• فاز سوم (روز ۶۱–۹۰): تمرین تئوری‌های ترجمه، نقد ترجمه‌های موجود، و حل آزمون‌های جامع ترکیبی (زبان، ادبیات، ترجمه).

۶. تکنیک‌های رتبه‌ساز:

• جدول مقایسه سبکی: تهیه فهرستی از ویژگی‌های بارز نثر هر دوره (جاهلی، عباسی، معاصر) برای شناسایی سریع سبک در تست‌های ادبیات.
• فلوچارت تحلیل ساختار جمله: ترسیم مراحل شناسایی هسته جمله (مسند و مسندالیه) در جملاتی که با حروف جر یا کلمات غیرفعال شروع شده‌اند.

۷. چک‌لیست نهایی آمادگی:

• توانایی تفکیک و ترجمه دقیق اصطلاحات بلاغی (مثلاً تفاوت مجاز مرسل و استعاره) در متون چاپی.
• تسلط بر نحوه انتقال ساختارهای غیرفعل‌محور عربی به ساختارهای فعل‌محور فارسی (و بالعکس) بدون از دست دادن دقت معنایی.