وجوه بازنمایی گفتمان روایی: جریان سیال ذهن و تک‌گویی درونی

چکیده
   هدف این جستار این است که وجوه رنگارنگ بازنمایی گفتمان روایی و به‌ ویژه شیوة جریان سیال ذهن را در مقابل تک‌گویی درونی، از دیدگاه روایت‌شناسی و با اشاره به ‌آثار ادبی ایرانی و غربی بررسی کند. مسئله اینجاست که این دو شگرد نزدیک به هم را گاهی چنان به ‌کار می‌برند که گویی یک شگرد بیش نیستند. و همین کنش است که کار دسته‌بندی این گونه آثار را مشکل کرده است. این مقاله، پس از بررسی آثار و آرای گوناگون در این زمینه، و نیز نگرش به برخی رمان‌های معاصر فارسی، همگی گونه‌های بازنمایی گفتمان روایی را بر پیوستاری یگانه می‌نهد که از بیش‌ترین حضور شخصیت و کم‌ترین حضور راوی (تک‌گویی درونی و انواع آن) تا کم‌ترین حضور شخصیت و بیش‌ترین حضور راوی (طیف جریان سیال ذهن) در آمد و شد است. بی‌گمان بسیاری از اندیشمندان بدین مطالب پرداخته‌اند، اما این مقاله، تبار واژه‌شناختی و ادبی این وجوه و مسایل غامض آن‌ها را پر رنگ‌تر بررسی می‌کند.