واکنش جمعیت‌هایی از گز روغنی در محیط‌های مختلف کشت در تولید کالوس و باززایی

چکیده
   گز روغنی (Moringa peregrina (Forssk). Fiori) از گونه‌های با‌ارزش جنگلی مناطق گرمسیری است که به‌سبب ویژگی‌های خاص رویشی و نیز برداشت بی‌رویۀ بذر و زادآوری نامناسب سال‌هاست در معرض خطر قرار گرفته است. این تحقیق به‌منظور مطالعۀ اثر چندین محیط کشت در تکثیر و ریز ‌ازدیادی پایه‌هایی از سه جمعیت گز روغنی و اثر متقابل این دو عامل انجام شد. بدین‌منظور، بذر نارس از مناطق چانف، بنت، و کنشکی واقع در استان سیستان و بلوچستان جمع‌آوری شد و جوانه‌های حاصل از رویش بذر در هشت ترکیب از دو محیط کشت پایۀ MS و ₂MS/¹ با غلظت‌های متفاوت هورمون‌های BA و 2iP کشت شدند. گیاهچه‌های حاصل از شاخه‌زایی در دو محیط‌ کشت مختلف ریشه‌دار شدند و در مخلوطی از پیت و ورمیکولایت مستقر شدند. برخی نمونه‌ها از جمعیت‌های مورد مطالعۀ دارای کالوس‌زایی با توان باززایی بالا بودند. تجزیۀ واریانس داده‌ها نشان داد بین جمعیت‌ها از نظر صفات تعداد شاخه، تعداد جوانۀ فعال، حجم کالوس تولید‌شده، و طول بلندترین شاخه، اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد وجود دارد. علاوه‌‌بر‌‌این، بین محیط کشت‌ها، در مورد کلیۀ صفات، ‌جز حجم کالوس تولید‌شده، اختلاف معنی‌داری در سطح یک درصد وجود داشت. به‌نظر می‌رسد با کاهش غلظت عناصر غذایی پرمصرف در محیط کشت، میزان تولید شاخه در این گونه به‌طور معنی‌داری افزایش ‌یابد. با توجه به منشأ متفاوت نمونه‌های گیاهی، تفاوت بین مناطق که ممکن است ناشی از تفاوت‌های ژنتیکی و تأثیر وضعیت محیطی باشد به‌خوبی آشکار شد.