معماری و فرهنگ در خانه‌های اعیانی تهران در دوره قاجار

چکیده
   این پژوهش به بررسی نقش فرهنگ زندگی در شکل­‌گیری معماری خانه­‌های اعیانی تهران در دوره­ قاجار می‌پردازد. هم‌زمان با شناخت شیوه­ زندگی، ساختار خانواده و شرایط فرهنگی ـ اجتماعی زندگی ایرانیان آن دوره به دنبال دست‌یابی به پاسخ­‌هایی درباره­ی چگونگی روند خلق و تغییر فضاها است. ساختار خانواده و خانه‌های اعیانی دوران قاجار به تدریج بعد از اولین سفر ناصرالدین‌شاه به فرنگ (1290 ه.ق.) دچار تغییراتی شدند؛ این پژوهش خانه‌های اعیانی را فارغ از این تغییرات بررسی می­‌کند تا نقش ساختار خانواده و فرهنگ وابسته به آن را در شکل دادن به خانه، روشن سازد. بر اساس طرح تحقیق تاریخی و روش‌های توصیفی و تحلیلی، داده‌­های مربوط به فرهنگ و شیوه­ زندگی در خانه‌­های اعیانی قاجار، بیش­تر از منابع دست اول و گاه دست دوم جمع‌آوری شده است تا عوامل موثر در تعیین کالبد خانه شناخته شوند. منابع دست اول شامل نامه‌ها و شرح‌حال‌ها و عکس‌های مربوط به آن دوره هست. نتایج تحقیق نشان‌دهنده‌ چگونگی شکل­‌گیری و تغییر کالبد انعطاف­‌پذیر خانه، بر اساس ساختار خانواده است که خود تحت تاثیر اعتقادات مذهبی و نظام اجتماعی ساختار خانه را مبتنی بر جدایی فضاهای زنانه و مردانه شکل می‌داده است. هر گونه تغییر در تعداد یا نیازهای اعضای خانواده بازتعریف کالبد خانه را به دنبال داشته است.