فرایند حرکت تکواژ به دلایل صرفی- واجی: بررسی نمونه‌ای در کردی کلهری

چکیده
   در طبقه­بندی ینسن (1990) از فرایندهای صرفی- واجی در زبان­­های مختلف، شاید کمترین بسامد وقوع این فرایندها در میان زبان­ها، مربوط به فرایند حرکت تکواژ به دلیل ملاحظات صرفی- واجی است که باعث تغییر ترتیب معمول تکواژها در صورت واژه می­شود. در این مقاله، هدف معرفی نمونه­ای از این فرایند نادر در کردی کلهری است. این پدیده در افعال پسوندی­ رخ می­دهد که در ساختمان آنها، پی­بست ضمیری سوم شخص مفرد به کار رفته باشد. به منظور مطالعة این پدیده، تعداد سی فعل پسوندی مورد بررسی قرار گرفته که در این مقاله از چهارده نمونه­ از آن­ها استفاده شده است. پس از مشاهدة رفتار پی­بست ضمیری سوم شخص مفرد /-I/ در فعل­های پسوندی مشخص شد که هرگاه ستاک فعل در زمان گذشته که مختوم به واج /i/ است، با شناسة سوم شخص مفرد، که تکواژ تهی است، بیاید، و در ساختمان فعل از پی­بست ضمیری سوم شخص مفرد استفاده شود، این پی­بست از جایگاه معمول خود، که پیش از پسوند فعلی /-I/ است، به پس از آن منقل می­شود. دلیل این امر نیز التقای واکه­های افراشته و سبک بودن پی­بست ضمیری سوم شخص مفرد از نظر واجی است. پس از شکل­گیری آرایش جدید تکواژها به این شکل، سایر افعال پسوندی­ که در ساختمان خود، پی­بست ضمیری سوم شخص مفرد به کار می­برند، به قیاس، آرایش جدید تکواژها را نیز پذیرفتند.