عملکرد و حساسیت روش‏های تصمیم‏گیری دلفی و AHP به پاسخ گروه‏های تصمیم ‏گیری در پژوهش‏های منابع طبیعی

چکیده
  برای مدیریت و برنامه‏ریزی صحیح و توسعه در هر بخش از منابع طبیعی، باید عوامل مختلفی را از نظر فنی، اقتصادی ـ اجتماعی، محیط زیست، و اکولوژیک مدنظر قرار داد. بدین سبب، مدلی که این معیارها را در فرایند تصمیم‏گیری به‌کار بگیرد و نتایج مطمئنی ارائه بدهد، ضروری خواهد بود. از روش‏هایی که در سال‏های اخیر در چنین مطالعاتی مورد توجه پژوهشگران در داخل کشور قرار گرفته فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی است. اما اینکه آیا این فرایند می‏تواند مدلی مطلوب در چنین مطالعاتی باشد و اینکه نتایج حاصل از آن تا چه حد قابلیت استفاده در مرحلۀ اجرا را دارد، خود نیاز به بررسی و مطالعۀ جداگانه‏ای دارد. بنابراین، در این پژوهش که با هدف ارزیابی چند‌معیاری شبکۀ جاده‏های جنگلی صورت گرفته، از دو روش مختلف ارزیابی، یعنی روش دلفی و روش AHP، استفاده شد تا نحوۀ اولویت‏بندی معیار‏ها از سوی کارشناسان در دو روش مقایسه شود. نتایج این مطالعه نشان داد که اکثر کارشناسان این مطالعه نظرهای متفاوتی (در رابطه با اولویت‏بندی و میزان اهمیت معیار‏ها) را در دو روش مختلف ارائه دادند. همچنین نتایج حاصل از میانگین‏گیری و تلفیق امتیازها در دو روش نشان داد که ترتیب اولویت‏های مربوط به 4 معیار اول از 8 معیار تعیین‏شده در دو روش همخوان بوده و ترتیب سایر اولویت‏ها در این دو روش متفاوت بوده است. طبق نتایج این مطالعه، اختلاف نظر در بین کارشناسان در روش دلفی به‌دلیل تکرار دور‏های مطالعه و تکیه ‏بر اصل توافق جمعی، در مرحلۀ پایانی این روش به‏طور چشمگیر کاهش یافت. اما در رابطه با روش AHP نتایج نشان داد که حساسیت اجرای این روش به پاسخ‏های کارشناسان بسیار بوده که ضرورت دقت بیشتر پژوهشگران در استفاده از این روش و استفاده از نتایج این روش در عمل و همچنین توجه بیشتر کارشناسان در هنگام وزن‌دهی را می‏طلبد.