صفات مؤثر بر عملکرد دانۀ ژنوتیپ‌های گندم در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی دورۀ زایشی

چکیده
   به‌منظور تعیین صفات مؤثر بر عملکرد دانه در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی انتهای فصل، 16 ژنوتیپ گندم بهاره به‌صورت دو آزمایش جداگانه در ایستگاه تحقیقات کشاورزی نیشابور طی سال زراعی 88-1387 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیۀ مرکب نشان داد اکثر صفات مورد بررسی شامل سطح و وزن ویژۀ برگ پرچم، سرعت و طول دورۀ پرشدن دانه و همچنین اجزای عملکرد دانه شامل تعداد سنبله در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله و وزن هزاردانه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر سطوح آبیاری و ژنوتیپ قرار گرفتند. عملکرد دانه در آبیاری کامل و قطع آبیاری به‌ترتیب 7335 و 5493 کیلوگرم در هکتار بود که حدود 25 درصد عملکرد در شرایط تنش کاهش یافت. دامنۀ کاهش عملکرد دانه از 10 تا 51 درصد متغیر بود و حاکی از عکس‌العمل متفاوت ژنوتیپ‌ها به تنش بود. ژنوتیپ‌های برتر در شرایط قطع آبیاری از طریق افزایش وزن تک‌دانه و سرعت پرشدن دانه در شکل‌گیری و میزان عملکرد دانه نقش مؤثری داشتند و در شرایط آبیاری کامل، تعداد دانه در سنبله، طول دورۀ پرشدن دانه و تعداد سنبله در واحد سطح باعث بهبود عملکرد دانه شدند. ژنوتیپ‌های DN-11 و KAUZ/PASTOR در هر دو محیط از عملکرد بالا و رضایت‌بخش برخوردار بودند.