شناسایی سیتوتیپ‌های گندم نیا Aegilops crassa از ایران و تعیین صفات ریختی متمایزکننده آنها

چکیده
  به منظور شناسایی سطح پلوئیدی جمعیت‎های آژیلوپس کراسای (A. crassa) بومی ایران، 67 نمونه جمع‎آوری شده از نقاط مختلف ایران با دو روش فلوسایتومتری و سیتوژنتیکی مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس مقایسه نسبت شدت فلورسنس نمونه‎های آژیلوپس کراسا با آژیلوپس تائوشی (به عنوان شاهد) دو سیتوتیپ تتراپلوئید و هگزاپلوئید در نمونه‎های بومی ایران شناسایی شد. مطالعات سیتوژنتیکی با نتایج فلوسیتومتری وجود دو سیتوتیپ در آژیلوپس کراساهای بومی ایران را تایید نمود. سیتوتیپ تتراپلوئید دامنه‎ای از طول کروموزوم از 65/0±88/13 میکرومتر (بلندترین کروموزوم) تا 43/0±75/8 میکرومتر (کوتاه‎ترین کروموزوم) با متوسط طول کروموزوم 20/0±21/11 میکرومتر و طول کل ژنوم 88/156 میکرومتر بود. تیپ کروموزوم‎ها در سیتوتیپ تتراپلوئید به جز کروموزوم‎های شماره 4، 8 و13 از نوع متاسنتریک بوده و این 3 کروموزوم از نوع ساب متاسنتریک بودند، که اندازه نسبت بازوی کروموزوم آنها به ترتیب 10/0±70/1، 17/0±16/2 و 12/0±84/1 میکرومتر بوده است. سیتوتیپ هگزاپلوئید که طول کروموزوم‎های آن از 56/0±95/12 میکرومتر (بلندترین کروموزوم) تا 34/0±53/7 میکرومتر (کوتاهترین کروموزوم) تغییر می‎کرد. متوسط طول کروموزوم در این سیتوتیپ 23/0±35/10 میکرومتر و طول کل ژنوم 39/217 میکرومتر بود. تیپ کروموزوم‎های این سیتوتیپ عمدتاً از نوع متاسنتریک بود ولی کروموزوم شماره 3 به صورت ساب متاسنتریک با اندازه نسبت بازوی کروموزوم 02/0±76/1 میکرومتر بود و سه جفت ماهواره بر روی کروموزوم‎های شماره 3، 6 و10 وجود داشت، که اندازه آنها به ترتیب 09/1، 09/2 و 54/1 میکرومتر بود. نتایج آزمون مقایسه سیتوتیپ‎ها از نظر صفات مورفولوژیکی نشان داد که صفات ارتفاع، طول برگ پرچم، رنگ گلوم و کرک گلوم دارای تفاوت معنی‎داری در دو سیتوتیپ تتراپلوئید و هگزاپلوئید می‎باشند و بنابراین از این صفات می‎توان برای شناسایی این دو نوع سیتوتیپ استفاده نمود.