روژمون، ژُرژ، کتیبه‌های یونانی ایران و آسیای مرکزی، لندن، 2012، ص326

 

   در سال 1955 م. لویی رُبر[1] کتیبه‌شناس معروف فرانسوی مطالعه بر کتیبه‌های یونانی ایران را آغاز کرد. در آن زمان شمار این کتیبه‌ها اندک بود. در سال‌های بعد، تحقیقات بسیاری بر روی این سنگ‌نوشته‌ها صورت گرفت و بسیاری از آنها خوانده و ترجمه شد[2]. او نخستین بار طرح انتشار اثری با این محتوا را در سال 1960 م آغاز کرد اما پیش از به ثمر رساندن و انتشار این اثر درگذشت. پس از او، پل برنار و ژان پولیو[3] این طرح را ادامه دادند (هویزه، 1998: 488).

اکنون، کتیبه‌های یونانی ایران، در اثری با عنوان «کتیبه‌های یونانی ایران و آسیای مرکزی» توسط ژرژ روژمون و با کوشش پل برنارد[4] در مجموعة اسناد و کتیبه‌های ایرانی[5] منتشر شده است.

در این اثر، مجموع صد و شصت کتیبه‌ یونانی مکشوف در ایران، افغانستان، شمال غرب پاکستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان بررسی و به زبان فرانسه ترجمه شده است. این کتاب به ده فصل تقسیم شده، که در هر بخش به کتیبه‌های کشف شده در یک ناحیه ‌پرداخته شده است. در هر فصل، نخست کتیبه به زبان فرانسه ترجمه شده و سپس، یادداشت‌ها و تفسیرهایی برای آنها ارائه شده است. در پایان، واژه‌نامه‌ای یونانی- فرانسه برای واژگان به‌کار رفته در کتیبه‌ها تهیه شده است.

 از کتیبه‌هایی که در این اثر مطالعه شده، پنج نوشته مکشوف در تخت‌جمشید و متعلق به دوره هخامنشی است. این آثار در یک معدن در کوه رحمت در نزدیکی تخت‌جمشید یافت شده است. یک نوشته نیز متعلق به ناحیه شوش است و احتمالاً توسط سربازان داریوش به شوش آورده شده است (همان جا).  

بیشتر کتیبه‌های یونانی در این اثر، متعلق به ناحیه بلخ است. در این ناحیه، در دوره سلوکی نفوذ یونانیان چشمگیر بود و کتیبه‌هایی که به زبان بلخی نوشته شده نیز به خط یونانی است. بیشتر کتیبه‌های یونانی را در این ناحیه، هیئت باستان‌شناسی فرانسوی از سال 1965 م به بعد کشف کرده است (همان جا). این آثار اکثراً نوشته‌هایی بر روی ظروفی است که در خزانه‌ها نگهداری می‌شد. مهم‌ترین این آثار، کتیبه‌ای است که در غاری در نزدیکی مرز ازبکستان و ترکمنستان بر روی دیوار غار حک شده. همچنین، بر پایه مجسمه‌ای از جنس برنز دو کتیبه یونانی مهم حک شده است. آثاری به زبان یونانی بر روی سفال از این ناحیه به دست آمده که روژمون در این اثر بدان­ها پرداخته است.

 سایر کتیبه‌ها متعلق به دوره سلوکی و اشکانی است. دوره سلوکی، دوره آمیختن دو فرهنگ بزرگ جهان باستان است. فرمانروایی سلوکی که تا شرقی‌ترین منطقه ایران آن زمان نفوذ کرد، فرهنگ هلنی را در آن رواج داد. کتیبه‌های یونانی متعلق به این دوره در اثر حاضر بررسی شده است.