دلایل تخریب جنگل: بررسی مدل‌های ذهنی کارشناسان منابع طبیعی و مردم محلی با استفاده از روش پویایی‌های سیستم

چکیده
   مدل‌‌های ذهنی چارچوب‌های مرجعی‌اند که افراد بر‌اساس آن‌ها جهان را تأویل و تفسیر می‌کنند. در این مقاله مدل‌های ذهنی دو گروه اصلی از ذی‌نفعان جنگل، یعنی 1. کارشناسان سازمان جنگل‌ها و 2. دامداران محلی در حوزة آبخیز شمارة 35 جنگل‌های شمال، درمورد علل تخریب جنگل بررسی شده است. داده‌های لازم از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختار‌یافته با اعضای هر یک از دو گروه مذکور به‌‌دست آمده است. نتایج مصاحبه‌‌ها در قالب رهیافت پویایی‌های سیستم مفهوم‌‌سازی شده و مدل‌های ذهنی هر یک از دو گروه به‌صورت نمودارهای علت و معلولی به‌دست آمده است. بررسی مدل‌های ذهنی این دو گروه نشان‌‌دهندة این است: هر یک از دو گروهِ مذکور، دیگری را عامل تخریب جنگل می‌داند و ارتباطی بین فعالیت‌های خود و تخریب جنگل و جایی برای تجدید نظر در اقدامات خود متصوّر نیست. کارشناسان سازمان جنگل‌ها، فعالیت‌های طرح‌های جنگلداری، از جمله بهره‌برداری را در راستای بهبود کمیّت و کیفیت توده، و فعالیت‌های دامداری سنتی را سبب تخریب جنگل می‌دانند. دامداران محلی نیز فعالیت‌های مجریان طرح‌های جنگلداری در قالب بهره‌برداری از جنگل را عامل تخریب جنگل می‌دانند و ارتباطی بین حضور دام در جنگل و تخریب آن قائل نیستند. برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینۀ اهداف طرح‌های جنگلداری، برای روستاییان و دامداران و ارتقای ظرفیت و توان کار‌کردن با مدل‌های ذهنی مبتنی بر سیاست‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، برای کارشناسان ادارة جنگل‌ها در ایجاد فضای مساعد برای درک اهداف و اولویت‌های هر یک از دو گروه ذی‌نفع و بهبود مدل‌های ذهنی آن‌ها می‌تواند در رسیدن به درک مشترکی از هدف مدیریت جنگل سودمند باشد.