جمع‌آوری و ارزیابی تنوع مورفولوژیکی ژنوتیپ‌های گل‎محمدی ایران

چکیده
    ذخایر توارثی پایه‌های اساسی برنامه‌های اصلاحی گیاهان بوده و مخزن ژنی برای اصلاح ارقام با ویژگی‎های مطلوب را فراهم می‌کنند. در این بین شناسایی دقیق ژنوتیپ‎ها پیش نیاز بهره‎برداری کامل از آن محسوب می‌شود. در این تحقیق پاجوش‌های26 ژنوتیپ گل‎محمدی جمع‎آوری شده از مناطق عمده کشت و پرورش آن در ایران (استان‎های فارس، اصفهان، کرمان، آذربایجان‌شرقی و خراسان رضوی) در ایستگاه تحقیقات گروه علوم باغبانی دانشگاه تهران در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی کاشته شدند. در طی دو سال تعداد 50 صفت کمی و کیفی در این گیاهان مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس داده‎ها غالب صفات مورد بررسی در محدوده ژنوتیپ‎ها معنی‎دار بودند و ژنوتیپ‎ها بر اساس تجزیه آماری خوشه‎ای به روش وارد در فواصل اقلیدسی محاسبه شده در 7 گروه قرار گرفتند. 14 ژنوتیپ در گروهی واحد قرار گرفتند که نشان‎دهنده نزدیکی ژنتیکی تعداد زیادی از ژنوتیپ‎های گل‎محمدی جمع‎آوری شده از استان‎های فارس، اصفهان و کرمان می‌باشد. ژنوتیپ‎‎های آذربایجان شرقی نیز گروهی مستقل را تشکیل دادند. از بین دیگر ژنوتیپ‌ها یک ژنوتیپ پاکوتاه (3 Gاز تهران) و یک ژنوتیپ با تعداد خار کم (24 Gاز خراسان رضوی) در گروه‎هایی مستقل قرار گرفتند. مقایسه بین انحراف میانگین صفات کمی گروه‎های حاصل از آنالیز خوشه‎ای از میانگین کل هر صفت و نتایج حاصل از مقایسه جمعیت‎ها تأثیر حضور برخی از ژنوتیپ‎ها را در متمایز شدن نمونه‌های برخی از استان‎ها مشخص کرد. مطالعه حاضر افق‎های تازه‎ای را در ارتباط با ذخیره توارثی گل‎محمدی در ایران نشان داد که می‎تواند در برنامه‎ریزی‎های اصلاحی آن مورد توجه قرار گیرد.