تغییرات رواناب در ابعاد کرت در نمونه‌های خاک با بافت مختلف تحت رخدادهای یکسان باران شبیه‌سازی‌شده

چکیده
    تولید رواناب، در کنار تأثیرپذیری از ویژگی‌های باران و ویژگی‌های سطح خاک، از نوع خاک نیز تأثیر می‌پذیرد. این پژوهش با هدف بررسی تغییرات رواناب طی رخدادهای ثابت باران در خاک‌های با بافت مختلف در استان زنجان انجام گرفت. بدین منظور، پس از بررسی‌های اولیه، 10 نوع خاک با بافت مختلف شناسایی و از عمق صفر تا 30 سانتی‌متر نمونه‌برداری شد. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کاملاً تصادفی سه بار تکرار شد. خاک‌ها به کرت‌هایی با ابعاد 60×80 سانتی‌متر و عمق 20 سانتی‌متر در زمینی با شیب 8 درصد انتقال یافت. کرت‌ها در معرض 10 رخداد باران شبیه‌سازی‌شده با شدت ثابت 55 میلی‌متر بر ساعت و مدت 30 دقیقه با فاصلة زمانی پنج روز قرار گرفتند. رطوبت خاک پیش از آغاز هر رخداد به روش وزنی اندازه‌گیری شد. زمان آغاز رواناب و حجم آن در هر کرت در هر رخداد باران اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد رطوبت خاک، زمان آغاز رواناب، و مقدار رواناب تحت تأثیر بافت خاک قرار می‌گیرد (p<0.00/1). رخدادهای بارندگی نیز اثری معنادار بر رطوبت خاک، زمان آغاز رواناب، و عمق رواناب داشتند (p<0.00/1). از رخداد اول تا رخداد چهارم رطوبت خاک و تولید رواناب افزایش و زمان آغاز رواناب به‌طور معنادار کاهش یافت. از رخداد پنجم به بعد، احتمالاً به دلیل به‌پایان‌رسیدن نسبی تخریب ساختمان خاک، تفاوت چشمگیری در مشخصه‌های رواناب دیده نشد. بر اساس نتایج، بین زمان آغاز رواناب و نیز عمق رواناب و رطوبت خاک رابطه‌ای معنادار (به‌ترتیب p<0.00/1، R²⁼0_/96 و p<0.00/1، R²⁼0_/94) وجود دارد.