تحلیل روابط صفات تحت دو شرایط تنش و عدم تنش خشکی در توده‌های اسپرس

چکیده
    اسپرس از بقولات علوفه‌ای و مرتعی کشور است که به دلیل سازگاری و تحمل به تنش‌های محیطی مورد توجه می‌باشد. در این پژوهش پاسخ عملکرد علوفه، خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک 10 توده محلی و رقم اسپرس به تنش خشکی در دو محیط رطوبتی عدم تنش و تنش خشکی مورد ارزیابی و روابط بین صفات مختلف با استفاده از روش‌های چند متغیره آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که تنش خشکی تأثیر معنی‌داری بر اکثر صفات مورد بررسی داشت. همبستگی عملکرد علوفه خشک در شرایط عدم تنش با صفات عملکرد علوفه تر، درصد ساقه، درصد رطوبت نسبی، تعداد ساقه در بوته، تعداد ساقه در بوته و تعداد گره در ساقه، مثبت و با درصد برگ و نسبت برگ به ساقه منفی و معنی‌دار بود. در حالی که عملکرد علوفه خشک در شرایط تنش خشکی با صفات عملکرد علوفه تر، درصد ساقه، تعداد گره در ساقه و درصد رطوبت نسبی برگ، همبستگی مثبت و با درصد برگ و نسبت برگ به ساقه همبستگی منفی و معنی‌دار داشت. نتایج حاصل از رگرسیون مرحله‌ای در شرایط عدم تنش نشان داد که درصد ساقه، درصد ماده خشک و تعداد ساقه در واحد سطح بیشترین سهم را در توجیه عملکرد علوفه خشک داشتند در حالی که در شرایط تنش صفات درصد ساقه، درصد ماده خشک و ارتفاع بوته دارای بیشترین سهم بودند. تجزیه به عامل‌ها در شرایط نرمال و تنش خشکی منجر به شناسایی پنج عامل پنهانی شد که در شرایط نرمال 90 درصد و در شرایط تنش خشکی 87 درصد از کل تغییرات را توجیه نمودند. این عوامل در شرایط عدم تنش به ترتیب عامل تولید علوفه، عامل اجزای عملکرد، عامل زایشی، عامل فتوسنتزی و عامل فنولوژیک و در شرایط تنش خشکی عامل اجزای عملکرد علوفه، عامل فتوسنتزی، عامل زایشی، عامل محتوای پرولین و عامل درصد ماده خشک نام‌گذاری گردیدند. نتایج حاکی از آن بودکه تنش خشکی بر روی روابط صفات تأثیر داشت بطوری که پیشنهاد می‌شود برای اصلاح جهت بهبود عملکرد در هر یک از شرایط عادی و تنش رطوبتی باید بطور مستقل نسبت به تعیین یک شاخص گزینش مناسب اقدام نمود.