تجزیۀ لاین × تستر برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد در تعدادی از لاین‌های برنج

چکیده
  به‌منظور برآورد اثر ژن و ترکیب­پذیری عمومی و خصوصی لاین­های والدینی با منشأ IRRI از طریق تجزیۀ لاین × تستر، پنج رقم خالص (لاین) با چهار رقم بومی (تستر) در سال 1386 تلاقی داده شدند. نتاج حاصل به‌همراه نه والد، در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1387 در مزرعۀ تحقیقاتی مؤسسۀ تحقیقات برنج کشور کشت و صفات عملکرد و اجزای آن اندازه­گیری شد. نتایج تجزیۀ واریانس نشان از تفاوت­های بسیار معناداری بین ژنوتیپ­ها در کلیۀ صفات، به جز تعداد خوشه در بوته داشت. تجزیۀ لاین × تستر نشان داد که اثر لاین­ها در همۀ صفات و نیز اثر تسترها در همۀ صفات به جز تعداد دانه در خوشه، در سطح احتمال یک درصد معنا­دار بود. اثر متقابل لاین × تستر در کلیۀ صفات به جز ارتفاع بوته، عرض برگ پرچم و طول دانه معنا­دار بود که نشان­دهندۀ واکنش متفاوت لاین­ها در ترکیب با تسترهای مختلف است. لاین PR 27137-CR 153، بیشترین ترکیب­پذیری عمومی، و تلاقی حسنی × IR 73688-57-2، بیشترین ترکیب­پذیری خصوصی و معنا­دار را دارا بودند. سهم واریانس­ افزایشی و غیرافزایشی در تنوع صفات یکسان نبود. وراثت­پذیری خصوصی بیشتر صفات بررسی‌شده، ضعیف بود، به‌طوری‌که احتمال گزینش لاین­هایی که دارای ژن­هایی با تأثیرات افزایشی مطلوب باشند، اندک بود. بیشترین وراثت­پذیری خصوصی برای صفت طول دانه (27/0) مشاهده شد.