تجزیه ژنتیکی تعدادی از صفات فیزیولوژیک، فنولوژیک و مورفولوژیک ژنوتیپ‌های کلزا (Brassica napus L.) با استفاده از روش دی‌آلل

چکیده
    با توجه به اهمیت برآورد ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی، واریانس‌های ژنتیکی افزایشی و غالبیت، نحوه عمل ژن و وراثت‌پذیری در طراحی برنامه‌های به نژادی افزایش عملکرد کلزا، آزمایشی به صورت دی‌آلل 9×9 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مرکز تحقیقات دیم سرارود در سال 1385 اجرا شد. برای تجزیه داده‌ها از روش دوم گریفینگ (نیمه دی‌آلل) و همچنین روش گرافیکی هیمن استفاده گردید. تجزیه دی‌آلل نشان‌دهنده وجود عمل افزایشی و غالبیت ژن در وراثت صفات مورد مطالعه بود. رقم Licord و هیبرید Pastill×Kristina به ترتیب بیشترین میزان ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی برای عملکرد دانه را نشان دادند. دخالت عمل افزایشی ژن در وراثت پایداری غشاء سلولی نشان‌دهنده تاثیر انتخاب برای اصلاح این صفت بود. نظر به اینکه شاخص کلروفیل برگ توسط عمل غالبیت ژن کنترل شد، از اینرو روش‌های مبتنی بر دورگ‌گیری برای اصلاح این صفت مؤثر هستند. همچنین، عمل افزایشی و غالبیت ژن در وراثت صفات عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، طول غلاف، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد شاخه‌های فرعی و شاخص کلروفیل برگ دخالت داشتند، بنابراین برای اصلاح نتاج حاصل از والدین مورد مطالعه روش‌های مبتنی بر دورگ‌گیری و انتخاب در نسل‌های در حال تفکیک پیشنهاد می‌شود. در حالی که تجزیه گرافیکی صفات نشان‌دهنده فوق غالبیت برای صفات عملکرد دانه، وزن هزاردانه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی و شاخص کلروفیل برگ بود، برای سایر صفات غالبیت نسبی مشاهده شد. میانگین درجه غالبیت نیز برای کلیه صفات غیر از تعداد روز تا رسیدگی، تعداد روز تا گلدهی و طول غلاف نیز حاکی از وجود عمل فوق غالبیت در کنترل این صفات بود، در نتیجه برای افزایش و بهبود این صفات می‌توان از پدیده هتروزیس بهره برد. پراکنش والدین در اطراف خط رگرسیون نشان داد که اکثر صفات والدین Parade، Pastill، Kvintell و Modena دارای ژن‌های غالب بیشتری نسبت به سایر ارقام هستند، در حالی که رقم Option-500 ژن‌های مغلوب بیشتری برای اکثر این صفات دارد. والدینی که دارای آلل‌های مغلوب هستند، نبایستی با افراد واجد مقدار پایین صفات تلاقی داده شوند.