تجزیه چند متغیره صفات مختلف زراعی در ژرم پلاسم بومی گندم نان

چکیده
  به منظور بررسی تنوع ژنتیکی و روابط بین صفات، 615 نمونه ژنتیکی گندم بومی ایران از کلکسیون گندم بانک ژن گیاهی ملی ایران مورد مطالعه قرار گرفتند. بذر هر نمونه ژنتیکی در یک ردیف به طول 5/2 متر در قالب طرح مشاهده‌ای کشت و 17 صفت زراعی و مورفولوژیکی ارزیابی شد. مقادیر ضریب تغییرات نشان داد صفات  وزن دانه پنج سنبله، تعداد پنجه و تعداد دانه در سنبله  از بین صفات کمّی دارای بیشترین تنوع بودند. بر اساس شاخص شانون رنگ گلوم از بین صفات کیفی دارای بیشترین تغییرات بود. در تجزیه رگرسیون گام به گام برای وزن دانه پنج سنبله دو صفت تعداد دانه در سنبله و وزن صد دانه با ضریب تبیین 98 درصد در مدل وارد شدند. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد پنج مؤلفه اصلی اول در مجموع 28/63 درصد از تغییرات کل داده‌ها را در بر داشتند. بر اساس ضرایب متغیرها، مؤلفه‌های اصلی به ترتیب تحت عنوان شاخص درشتی بذر و عملکرد بالا، شاخص اجزاء عملکرد، شاخص تولید بیوماس، شاخص خصوصیات کیفی سنبله و شاخص مقاومت به ورس نام‌گذاری شدند. براساس نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، نمونه‌های ژنتیکی 200 (آذربایجان غربی)، 763 (گیلان)، 835 (لرستان)، 845 و 846 (هر دو از اصفهان) به عنوان نمونه‌های برتر شناسایی شدند. تجزیه خوشه‌ای منشاء نمونه‌های مورد بررسی را در پنج گروه قرار داد. نتایج این تحقیق نشان‌دهنده وجود تنوع ارزشمند در ژرم‌پلاسم گندم بومی ایران می‌باشد و لذا مواد ژنتیکی برتر شناسایی شده می‌توانند در برنامه‌های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند.