تجزیه و تحلیل سیتوژنتیکی چند گونه اسپرس (Onobrychis spp.) از منطقه مرکزی ایران

چکیده
    جنس اسپرس دارای گونه‌های مرتعی و زراعی متعددی در ایران است که به شرایط متنوع آب و هوایی کشور، سازگار شده‌اند. در این تحقیق تعداد 7 نمونه اسپرس به‌همراه یک نمونه یونجه یکساله (جهت مقایسه)، به‌منظور تجزیه و تحلیل کاریوتیپی مورد بررسی قرار‌گرفت. با مطالعه کروموزوم‌های متافازی مریستم ریشه روی نمونه‌ها، کاریوتیپ و آیدیوگرام آنها ترسیم گردید. نتایج نشان داد که گونه‌های O. melanotricha (سمیرم)، O. melanotricha (فریدن) به‌ همراه دو گونه زراعیO. sativa (اراک و بروجن)، با 28=n2 کروموزوم و گونه O. sativa (نجف‌آباد) با 32=n2 کروموزوم تتراپلوئید بوده و سایر گونه‎ها با 14=n2 کروموزوم، دیپلوئید می‎باشند، همچنین در جنس اسپرس دو عدد پایه 7 و 8 مشاهده گردید. بررسی تقارن بین کروموزومی به روش استیبنز نشان داد که گونه‌های O. melanotricha (سمیرم)، O. melanotricha (فریدن) و O. sativa (نجف‌آباد) در کلاس B (عدم تقارن) و سایر گونه‎ها در کلاس A (دارای تقارن) قرار گرفتند. تجزیه واریانس براساس صفات کروموزومی، بیانگر اختلاف معنی‎دار بین گونه‌ها از لحاظ اغلب صفات بود. در تجزیه خوشه‌ای برمبنای صفات کاریوتیپی، گونه‌ها براساس نوع و سطح پلوییدی در سه گروه متمایز قرار گرفته و کمترین فاصله بین دو گونه melanotrich O. (سمیرم) و O. melanotricha (فریدن) و بیشترین فاصله بین O. melanotricha (فریدن) و sativa O. (بروجن) مشاهده شد. بر اساس تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، دو مؤلفه اول و دوم در مجموع بیش از 85 درصد از تنوع کل را توجیه نمودند به‌طوری‌که مؤلفه اول بر خصوصیات مرتبط با اندازه کروموزوم‌ها و مؤلفه دوم بر موقعیت سانترومر تأکید داشت.