تأملی در «المقصد الأقصی فی ترجمة المستقصی» تألیف حسین بن حسن خوارزمی کبروی (قرن نهم)

چکیده
در فهرست منابع و سیره پژوهی، متأسفانه نامی از کتاب «المستقصی» نگاشتۀ نیمۀ دوم قرن ششم از ابوالکرم عبدالسلام محمدبن حسن بن علی الحجی الفردوسی الاَنْدَرَسفانی، به چشم نمی‌خورد و با آنکه جدّ و جهد نویسندگان این مقاله در دستیابی به نسخة اصلی یا نسخه بدل‌های سده‌های ششم، هفتم و هشتم هجری تاکنون به غایت مطلوب نرسیده است، نظر به قدمت این کتاب و جامع حدیث بودن مؤلف آن، شناخت این اثر لازم به نظر می‌رسد. و از آن جا که تا کنون نسخه‌ای خطی از اصل آن به دست نیامده، تصحیح «المقصد الأقصی فی ترجمة المستقصی» از حسین خوارزمی (متوفای قرن نهم) گامی موثر در شناخت بیشتر منابع سیره و شیوۀ سیره نویسی در قرن ششم هجری است. با تصحیح این نسخه، به زوایای زندگی و آثار «اندرسفانی» پی می‌بریم. کسی که انس خالدوف با مطالعۀ نسخۀ  بی‌نام مؤلف، از نام کتاب «المستقصی»، پی به مؤلف آن، یعنی اندرسفانی می‌برد. شناخت اندرسفانی نیز که در فرهنگنامه های اعلام از او یادی نشده - اهمیت بسیار دارد. «المقصد الاقصی» علاوه بر شناسایی شخصیت والای مذکور، ما را با شخصیت علمی و ارزش وجودی حسین خوازرمی بیشتر آشنا می‌کند و با توجه به حجم بسیار اشعار وی در این اثر، گامی آغازین است برای تصحیح دیوان او که به اشتباه به حسین منصور حلاج منسوب است. این مقاله به بررسی ارزش نسخة «المقصد الأقصی فی ترجمة المستقصی» و لزوم نسخه‌شناسی آثار حسین خوارزمی می‌پردازد.