تأثیر مقادیر مختلف کودهای نیتروژن و فسفر بر میزان جذب و کارایی نیتروژن در چغندرقند

چکیده
    به منظور بررسی تأثیر مقادیر مختلف کودهای نیتروژن و فسفر بر کارایی مصرف و بیلان نیتروژن در چغندرقند رقم زرقان آزمایشی به صورت فاکتوریل (3 × 5) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند واقع در کرج در یک خاک لومی در سال 1386 اجرا شد. پنج سطح نیتروژن شامل مقدارموجود درخاک (شاهد)، 120، 160، 200 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع کود اوره طی دو مرحله، 50 درصد بعد از آب دوم و الباقی پس از مرحله تنک و وجین مصرف شد. سطوح کود فسفر شامل مقدارموجود درخاک (شاهد)، 50 و 100 کیلوگرم فسفر خالص در هکتار (از منبع سوپر فسفات تریپل) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر مقادیر مختلف کود نیتروژن بر مقدار جذب نیتروژن توسط اندام هوایی و ریشه چغندرقند و همچنین کارایی میزان جذب نیتروژن کل گیاه معنی‌دار بود ولی کاربرد مقادیر مختلف کود فسفر و همچنین اثر متقابل نیتروژن و فسفر بر کارایی و بیلان نیتروژن تاثیر معنی‌داری نداشت. بیشترین و کمترین مقدار نیتروژن جذب شده توسط کل گیاه چغندرقند معادل 447 و 250کیلو‌گرم در هکتار به ترتیب مربوط به تیمار کاربرد 240 کیلو‌گرم در هکتار نیتروژن خالص و تیمار شاهد بود. از کل نیتروژن جذب شده توسط چغندرقند، 44% به اندام‌های هوایی و 56% به ریشه اختصاص یافت. از لحاظ کارآیی استفاده از نیتروژن برای عملکرد شکر، بالاترین میزان کارائی در تیمار بدون مصرف کود (N0P0) با تولید حدود 53 کیلوگرم شکر به ازای هر کیلوگرم نیتروژن جذب شده (35% بیشتر از تیمار مصرف 240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) حاصل شد. میانگین کارآئی استفاده از نیتروژن نیز معادل 40 کیلوگرم شکر به‌ازای یک کیلوگرم نیتروژن جذب شده توسط گیاه بود. به‌طورکلی، جهت اطمینان در دستیابی به پتانسیل واقعی تولید نیاز است برای هر تن محصول ریشه چغندرقند حدود 5 کیلوگرم نیتروژن خالص در نظر گرفته شود. بنابراین برای جلوگیری از آلودگی محیط زیست و افزایش کارآیی کودهای نیتروژن، لازم است پس از تجزیه خاک و محاسبه مقدار موجودی نیتروژن و در نظرگرفتن عملکرد مورد انتظار، در صورت کمبود و ضرورت از طریق مصرف کود شیمیایی مقدار مورد نیاز را جبران نمود.