تأثیر سطوح مختلف دیازینون (سم ارگانوفسفره) در شاخص‌های تحرک و ساختار ریخت‌شناسی اسپرم مارماهی دهان‌گرد خزری (Caspiomyzon wagneri)

چکیده
   مارماهی دهان‌گرد خزری (Caspiomyzon wagneri) از ماهیان بومی دریای خزر است که برای تخم‌ریزی وارد رودخانه‌های منتهی به این دریا می‌شود؛ در حالی که، با عوامل تهدیدکنندة فراوانی از جمله سموم ارگانوفسفره مواجه است. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر سم دیازینون، که از عوامل مهم آلایندگی رودخانه‌های محل تکثیر طبیعی این گونه است، در شاخص‌های تحرک و ریخت‌شناسی اسپرم این گونه تا زمان رسیدن اسپرم به سطح تخمک صورت گرفت. بدین منظور اسپرم ماهیان تحت تأثیر غلظت‌های 01/0، 05/0، 1/0، 5/0، 1 و 5 میلی‌گرم در لیتر دیازینون تا زمان پایان تحرک قرار گرفتند. نتایج این آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت دیازینون پارامترهای حرکتی اسپرم‌ها به طور معنی‌داری کاهش می‌یابد (P<0.05). همچنین مشخص شد، تخریب ساختار اسپرم تحت تأثیر دیازینون در زمان 3 دقیقه مواجهه نسبت به تیمار شاهد اختلاف معنی‌داری دارد (P<0.05) که شامل افزایش طول و عرض و سطح سر، تخریب تاژک، کاهش طول تاژک و قطع تاژک است. درصد تخریب اسپرم نیز، با توجه به شاخص‌های مختلف، با افزایش غلظت دیازینون به طور معنی‌داری افزایش یافت (P<0.05) و حداکثر میزان تخریب در غلظت 5 میلی‌گرم در لیتر مشاهده شد که برای قطع تاژک 4/4 درصد، کلافی شکل‌شدن و کوتاه‌شدن تاژک 6/26 درصد، بدشکلی سر، خمیدگی، پارگی غشا و تخریب دیوارة سر اسپرم 3/15 درصد و تخریب کل اسپرم 31 درصد اندازه‌گیری شد. بنابراین، دیازینون به طور محتمل می‌تواند با ایجاد تأثیرات تخریبی در فاکتورهای تحرک و ریخت‌شناسی اسپرم، در قابلیت لقاح اسپرم‌ها تأثیرات نامطلوبی بگذارد و میزان لقاح را به صورت محسوسی کاهش دهد و تهدید جدی برای بقای این گونة نادر به حساب آید.