تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه و روغن ژنوتیپ‌های پاییزه گلرنگ

چکیده
    این آزمایش با هدف مطالعه آثار تنش خشکی اواخر فصل روی عملکرد دانه و روغن و اجزای آن در ژنوتیپ‌های پاییزه گلرنگ برای کشت در اراضی کم بازده و مواجه با کمبود آب حاشیه دریاچه ارومیه در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی طی سال زراعی 88-1387 به اجرا در آمد. در این مطالعه از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار استفاده شد. تیمارهای مورد بررسی شامل آبیاری در دو سطح بدون تنش و تنش کمبود آب (آبیاری به هنگام تخلیه شدن 70 تا 75 درصد آب قابل استفاده خاک) از اواخر گل‌دهی تا رسیدگی دانه و ژنوتیپ در پنج سطح شامل: ارقام داخلی پدیده، زرقان، ورامین295 و دورگ‌های بین ارقام داخلی و خارجی کادبلیو5 (KW5) و کادبلیو8 ((KW8 بودند. در طول دوره اعمال تنش، مقدار آب نسبی برگ (RWC) و دمای برگ و در نهایت عملکرد و اجزای عملکرد دانه و روغن تعیین گردیدند. نتایج به دست آمده نشان دادند که کمبود آب باعث کاهش معنی‌دار RWC، قطر طبق، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، عملکرد دانه و روغن و افزایش معنی‌دار دمای برگ گردید. همبستگی منفی و معنی‌داری بین دمای برگ با RWC و با عملکرد دانه و روغن و همبستگی مثبت و معنی‌داری بین RWC با عملکرد دانه و روغن دیده شد. بنابراین استنباط می‌گردد بتوان از این دو شاخص در شناسایی آثار خشکی آخر فصل و بررسی بازتاب ژنوتیپ‌های پاییزه گلرنگ به کمبود آب استفاده نمود. بین عملکرد دانه و روغن با ارتفاع بوته و طبق بندی، قطر طبق، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه همبستگی‌های مثبت و معنی‌داری دیده شد. همبستگی بین قطر طبق با تعداد دانه در طبق نیز مثبت و معنی‌دار بود. گلرنگ‌های دارای طبق‌های قطورتر با داشتن دانه‌های بیشتر در طبق، عملکرد بالاتری داشتند. در بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه، KW8 به ترتیب با کسب 3189 و 913 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه و روغن بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داد. KW5، پدیده و ورامین295 به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در نهایت به‌‌‌نظر می‌رسد این ژنوتیپ‌ها برای کشت در اراضی کم بازده حاشیه دریاچه ارومیه که همواره در معرض کمبود آب اواخر فصل قراردارند و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه، مناسب باشند.