تأثیر تنش خشکی شدید پس از استقرار بوته روی خصوصیات مرفولوژیکی، کمی و کیفی 20 ژنوتیپ چغندرقند

چکیده
    به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی چغندرقند تحت شرایط تنش خشکی شدید، تعداد 15 ژنوتیپ (O-Type) متحمل به خشکی همراه با 5 ژنوتیپ (شاهد) که 3 ژنوتیپ متحمل یک نیمه متحمل و یک حساس بودند در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 6 تکرار در مزرعه مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند واقع در کرج در سال 1387 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش خشکی شدید با قطع کامل آبیاری پس از مرحله استقرار بوته‌ها آغاز و تا پایان فصل رشد ادامه یافت. مکش رطوبتی خاک در عمق 0 تا 30 سانتی‌متری در انتهای دوره تنش به حدود 4 مگاپاسکال رسید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر ژنوتیپ‌ها برای عملکرد ریشه، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک کل، وزن خشک ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی، عملکرد شکر، عملکرد شکر سفید، درصد قند و نیتروژن مضره معنی‌دار (P<0.01) بود. تحت شرایط تنش خشکی شدید این پژوهش، ژنوتیپ‌های G18 (7221-11-79) و G16 (7213-P.12) در بین شاهد‌ها و ژنوتیپ‌های G4 (O-Type 9590) و G8(O-Type 7617) در بین اتایپ‌ها از لحاظ تحمل به خشکی برتری قابل ملاحظه‌ای نسبت به سایر اتایپ‌ها نشان دادند، لذا به عنوان ژنوتیپ‌های امید بخش از لحاظ تحمل به خشکی تشخیص داده شدند. نتایج همبستگی نشان داد که عملکرد شکر سفید با وزن خشک کل و وزن خشک ریشه بیشترین مقدار همبستگی مثبت را داشت. تجزیه رگرسیون خطی گام به گام نشان داد که چهار صفت: عملکرد ریشه، عیار قند، عملکرد شکر و درصد ‌قند قابل استحصال به‌طور معنی‌داری تغییرات عملکرد شکر سفید را توجیه می‌کند. نتایج تجزیه به عامل‌ها مشخص نمود که عامل‌های اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم 08/82% از تغییرات کل واریانس را توجیه می‌نماید. دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه‌ای نیز چهار گروه را نشان داد.