تأثیر تلقیح قارچ میکوریزا بر رشد و جذب عناصر غذایی گندم در شرایط شور

چکیده
   قارچ‌ میکوریزا با جذب انتخابی عناصر به‌مثابة بهبوددهندة زیستی از تنش و شدت شوری بر تولید محصول می‌کاهد. به‌منظور بررسی تأثیر قارچ میکوریزا آربوسکولار بر رشد و جذب عناصر غذایی در گیاهان گندم تحت تنش شوری آزمایشی گلدانی در فضای مزرعة تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش‌شده عبارت بودند از فاکتور اول شامل شوری آب در چهار سطح آب تصفیه (dS m^-1 1 ≥EC )، آب شهری (dS m^-1 1_/3-7=EC)، آب شهری همراه نمک NaCl، و آب تصفیه همراه نمک NaCl (dS m^-1 8EC=)، فاکتور دوم استریلیزاسیون خاک شامل خاک استریل و خاک غیر ‌استریل، و فاکتور سوم کاربرد قارچ‌های میکوریزا آربوسکولار شامل سه گونة ‌Glomus mosseae و G. intraradices و G. geosporum مخلوط سه گونه قارچ (تیمار ترکیبی) و شاهد (عاری از قارچ). وزن خشک اندام هوایی و ریشه، غلظت پتاسیم و سدیم اندام هوایی، و فسفر و نیتروژن دانه در مرحلة رسیدگی اندازه‌‌گیری شد و پاسخ رشد میکوریزایی (MGR) و فسفر میکوریزایی (MPR) نیز محاسبه گردید. نتایج نشان داد اعمال شوری وزن اندام هوایی و ریشه غلظت پتاسیم و فسفر را کاهش و غلظت سدیم را افزایش می‌دهد. تیمارهای شامل قارچ‌های بومی خاک (خاک غیر استریل) به‌طور معنا‌دار وزن خشک اندام هوایی و میزان پتاسیم و فسفر و نیتروژن بیشتری و MGR و MPR کمتری نسبت به تیمار خاک استریل داشتند. در خاک استریل اختلافی در MPR بین سطوح شوری دیده نشد؛ ولی MPR گیاه در خاک غیر استریل با اعمال شوری افزایش یافت. تلقیح قارچ میکوریزا، علاوه بر افزایش وزن خشک اندام هوایی و MGR و MPR، سبب بهبود جذب یونی از طریق افزایش جذب پتاسیم و فسفر و کاهش سدیم گردید. افزایش معنا‌دار وزن خشک اندام هوایی و جذب بیشتر عناصر پتاسیم و فسفر و ممانعت از جذب سدیم در تیمار ترکیبی نسبت به شاهد به برتری آن در این صفات نسبت به کاربرد جداگانة گونه‌های قارچی منجر نگردید. برهمکنش شوری و قارچ میکوریزا نشان داد اختلافات وزن خشک اندام هوایی و MGR و غلظت پتاسیم و سدیم میان تیمارهای قارچی بیشتر در سطوح بالای شوری (آب تصفیه به همراه نمک و آب شهری به همراه نمک) معنا‌دار است. همبستگی مثبت و معنا‌داری بین وزن خشک اندام هوایی و ریشه با میزان پتاسیم و فسفر گیاه و کاهش غلظت سدیم وجود داشت.