بوطیقای تصاویر و اشیاء در گفتمان سوررئالیستی

چکیده
   این مقاله به دنبال بررسی این مسأله است که آیاشعر وشاعرانگی که آن‌را متعلق به قلمروی کلمه وزبان می‌دانیم، در تصویر نیزتحقق می‌یابند؟ بااین فرض که به همان‌گونه‌ای که درمتن نوشتاری می‌توان با به کارگیری ویژگی‌ها و روش‌هایی حتی ناخودآگاهانه موجد شاعرانگی شد؛ درتصویر نیزمی‌توان اصولی راجست‌وجو کرد که تصویروشئ را دریک نقاشی یاهر ترکیب بصری دیگربه شعر تصویری تبدیل کند. درپی پاسخ به این پرسش‌ها ومسائل وردیابی این مفاهیم درنقاشی، به آثار وآرای سوررئالیست‌ها توجه می‌شود، زیرا آن‌ها بیش ازهرجریان دیگری مدعی کشف این جوهر شاعرانه درهنر وادبیات‌اند، هرچندکه درآثارشان دامنة گسترة تخیل، رویا و کشف، بسیار از مرزهایی که خود سوررئالیسم تعیین کرده، فراتر رفته است. مقاله بابررسی نظرات آن‌ها درکنار روش‌های برخی ازنقاشان سوررئالیست، علی‌رغم تفاوت‌های بسیاری که آثارشان بایک‌دیگر دارند به این نتیجه دست می‌یابد که جوهره‌های مشترک چون «باز گرداندن ارزش ازدست رفتة رویا» و «باز یافتن چیزها، واژه‌ها واشیاء درخود و نه درنسبت باسایر چیزها»، چه درمتن و چه درتصویر، موجد شاعرانگی‌اند، درکنار ویژگی‌ها و روش‌هایی چون «نسبت دادن خواص غیرعادی به اشیای عادی»، «کنار هم گذاشتن اشیاء، مفاهیم و کلمات درظاهر بی‌ارتباط»، «به هم ریختن رابطة موضوع واثر»، «تحریف عمدی مقیاس‌ها»، «عوض کردن مادة اشیاء»، «استقبال ازحادثه و تصادف» و «تسلیم به ناخودآگاه و جنون» و ...که همگی به وجودآورندة شعر تصویری‌اند. بدین ترتیب شعر تصویری، نه فرو کاستن تصویر وکلمه به یکدیگر ونه بازنمایی ذهن، که سازندة ذهن است واز این طریق، جهان نوینی را برای نگریستن می‌آفریند که عادت‌های دیداری رااز بین می‌برد، و ذهن اندیشیدن و نگریستن را تجربه می‌کند.