بررسی کارایی همزیستی و مقاومت به شوری سویه‌های ریزوبیومی همزیست با یونجه بومی خاک‌های استان تهران و زنجان

چکیده
  به منظور ارزیابی کارایی همزیستی و مقاومت به شوری سویه‌های باکتری Sinorhizobium meliloti بومی خاک‌های استان تهران و زنجان تعداد 50 سویه باکتری ریزوبیوم از گره‌های ریشه گیاه یونجه چندساله در مزارع مختلف استان تهران و زنجان جمع‌آوری شد. به منظور تعیین کارایی همزیستی، آزمایش گلخانه‌ای کشت یونجه (رقم بمی) در سال 87 در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران، با در نظر گرفتن تیمارهای باکتری همراه با دو تیمار شاهد بدون تلقیح و بدون نیتروژن و تیمار نیتروژن در دو سطح (30 و 70 میلی‌گرم نیتروژن در لیتر) انجام شد. پس از رشد کافی، گیاهان در دو چین برداشت و شاخص‌های وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره اندازه گیری و کارایی همزیستی محاسبه گردید. مقاومت به شوری سویه‌ها در محیطYMA (Yeast Manitol Agar) حاوی مقادیر مختلف کلرید سدیم (700 و 600، 400، 200، 0 میلی‌مولار) بر اساس قطر کلونی ارزیابی شد. این نتایج نشان داد که تنوع زیادی بین سویه‌های جمع‌آوری شده از خاک‌های مناطق مختلف از نظر وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره و تحمل به مقادیر مختلف شوری وجود دارد. از بین50 سویه باکتری ریزوبیوم، سویه شماره 30 با میانگین وزن خشک شاخساره حدود 31/1 گرم به دلیل دارا بودن بیشترین میزان وزن خشک شاخساره دارای بیشترین کارایی همزیستی و سویه شماره 6 با میانگین وزن خشک شاخساره حدود 69/0 گرم به دلیل دارا بودن کمترین میزان وزن خشک شاخساره دارای کمترین کارایی همزیستی بود. 48 سویه دیگر دارای وزن خشک شاخساره بیشتری در مقایسه با تیمار شاهد بودند. کارایی همزیستی همبستگی زیادی با وزن خشک شاخساره، تعداد و وزن خشک گره داشت، که نشان‌دهنده اهمیت صفات تعداد گره و وزن خشک شاخساره در ارزیابی تلقیح موفق و تثبیت نیتروژن در گیاه یونجه است. شوری سبب کاهش قطر کلونی در تمام سویه‌ها شد. سویه شماره 49 با میانگین قطر کلونی حدود 8/0 سانتیمتر دارای بیشترین قطر کلونی در سطح شوری 700 میلی‌مولار کلرید سدیم بود. سویه‌های با کارایی همزیستی بالا و میزان تحمل به سطوح شوری بالا می‌توانند به عنوان سویه‌ای مناسب برای تلقیح با گیاه یونجه در خاک‌های شور پیشنهاد شوند، بنابراین، ارزیابی گلخانه‌ای برای سنجش بهبود عملکرد یونجه بوسیله تلقیح با سویه‌های مورد نظر تحت شرایط تنش شوری کار ساز است ولی، تکرار چنین آزمایشاتی تحت شرایط مزرعه‌ای نیز لازم به نظر می‌رسد.