بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ ‌نده و ـ ‌‌ار در زبان فارسی

چکیده
   این مقاله در چهارچوب نظریه نمود معنایی- واژگانی لیبر(2004) به بررسی نقش معنایی پسوندهای ـَ نده و ـ ار می‌پردازد. این نظریه با استفاده از شش مشخّصه معنایی: مادّه ، پویا ، مکان ، وضع یا جایگاههای رویدادی استنباطی (وجرا) ، مقیّد و ساختمند و یک اصل به نام اصل هم‌نمایگی ، نقش معنایی عناصر واژی از جمله وندها و عملکرد آنها را در فرایندهای ترکیب، اشتقاق و تغییر مقوله بررسی می‌کند. در این نظریه همه عناصر واژی از جمله وندها مشخّصه معنایی، اسکلت معنایی، زیرمقوله بندی‌ نحوی و موضوع دارند؛ امّا وندها یا بدنه معنایی ندارند و یا بدنه معنایی‌شان بسیار ضعیف است.
در این مقاله، دلیل عملکرد متفاوت پسوندهای ـ َنده و ـ ار در واژه‌سازی، چندمعنایی بودن و به‏طور کلّی منشأ تفاوت‌ها و تشابهات آنها بررسی می‌شود.‌ با استفاده از این دیدگاه نشان داده می‌شود که نقش این وندها نقشهای معنایی کنشگری و کنش‌پذیری یا نقشهای نحوی فاعلی و مفعولی نیست بلکه این وندها هم مانند سایر عناصر واژی، مشخّصه‌هایی معنایی به پایه‌ها اضافه می‌کنند و دلیل چندمعنایی بودن وندها ناشی از عملکرد متفاوت اصل هم‌نمایگی است نه نقش معنایی آنها.