بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های مختلف برنج (Oriza sativa L.) با استفاده از روش‌‌های آماری چند متغیره

چکیده
   به منظور بررسی روابط صفات مختلف با عملکرد، تعیین تنوع ژنتیکی و طبقه‌بندی ارقام، تعداد 100 ژنوتیپ برنج در قالب طرح لاتیس ساده 10×10 با 2 تکرار در مؤسسه تحقیقات برنج کشور- رشت در سال 1379 مورد‌ارزیابی‌قرار‌گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات اختلاف معنی‌دار در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت. بیشترین و کمترین مقدار ضریب تغییرات ژنوتیپی و فنوتیپی به ترتیب متعلق به صفات طول خروج خوشه از غلاف و روز‌های تا 50 درصد گلدهی بود. صفات درصد آمیلوز و درجه حرارت ژلاتینی‌شدن دارای بیشترین و عملکرد دانه دارای کمترین وراثت‌پذیری عمومی بودند. صفات تعداد پنجه کل و بارور، تعداد دانه پر در خوشه، وزن تک‌بوته و درصد آمیلوز همبستگی مثبت و معنی‌دار با عملکرد دانه نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که وزن تک‌بوته به دلیل دارا‌بودن اثرمستقیم زیاد و بالا‌بودن آثار غیرمستقیم سایر صفات از طریق این صفت می‌تواند به عنوان معیار گزینش جهت اصلاح و بهبود عملکرد معرفی گردد. در تجزیه عاملی شش عامل اصلی و مستقل به ترتیب تحت عناوین عامل مورفولوژی گیاه، شکل و اندازه دانه، عملکرد و اجزای آن، تعداد دانه، پرشدن دانه و ظهور خوشه بدست آمد که 6/79 درصد تنوع داده‌های کل بین ارقام را توجیه نمود. تجزیه خوشه‌ای با استفاده از روش حداقل واریانس وارد، ژنوتیپ‌ها را در هفت گروه به ترتیب با 8، 27، 10، 5، 12، 9 و 29 ژنوتیپ طبقه‌بندی نمود.