بررسی تنوع ژنتیکی محصول دانه و چند صفت وابسته در 90 ژنوتیپ عدس در منطقه کرج

چکیده
   در این تحقیق 90 ژنوتیپ مختلف عدس (18 رقم مربوط به آزمایش مقایسه عملکرد سالهای 73– 1370 و 72 رقم از بهترین ارقام کلکسیون موجود در بانک ژن طرح حبوبات دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران) به مدت 6 سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. تغییرات دو صفت تاریخ 50% گل دهی و 90% رسیدن و دو صفت کمی عملکرد و وزن صد دانه مطالعه و داده‌های حاصل به کمک تجزیه آماری ساده و مرکب ، همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی و تجزیه رگرسیون گام به گام، ارزیابی شدند. در تجزیه مرکب داده ها اثر سال، ارقـــام و اثر متقابـل ارقــــام × سال برای تمام صفات تفاوتهـای بسیار معنی دار (0001/0 < P) نشان دادند. عملکرد دانه و وزن صد دانه به ترتیب با ضریب تغییرات 8/25 و 5/11 درصد بیشترین تغییرات ژنتیکی در بین ژنوتیپهای عدس را دارا بودند. ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی بین عملکرد دانه با تاریخ 90 درصد رسیدن به ترتیب **49/0 و **72/0 گردید که نشانگر رابطه قوی و مثبت صفت زودرسی با عملکرد دانه بود، و با وزن صد دانه به ترتیب **54/0 و **72/0 بود که نشانگر رابطه قوی و مثبت است. همچنین در معادلات رگرسیون گام به گام صفت تاریخ 90% رسیدن با عملکرد دانه رابطه خطــی x1/9 + 2/1394 = Y مشاهده شد و بیشترین تغییرات مربوط به عملکرد را همیــن صفت بیان نمود (30% = 2R). 90 ژنوتیپ عدس با فاصله اقلیدسی 10 به دو کلاستر بزرگ شامل 9 و 81 ژنوتیپ و با فاصله اقلیدسی 5 به پنج کلاستر هر یک شامل 31، 27، 23 ، 6 و 3 ژنوتیپ تفکیک شدند. در تجزیه به عامل ها مشخص گردید که 5/63% از تغییرات توسط اجزاء اصلی عملکرد تعیین می شوند. تجزیه ضرایب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی به اثرات مستقیم و غیر مستقیم برای عملکرد انجام شد. بیشترین اثر مستقیم و معنی دار به ترتیب **431/0 و **211/1 بود که بیانگر اهمیت نسبی تاثیر صفت 90% رسیدن (نسبت بــــه اجزاء دیگر عملکرد) بر عملکرد دانه می باشد. نتایج آزمایش نشان داد که با توجه به تنوع کافی در بین ژنوتیپهای مورد بررسی جهت گزینش برای بیشترین عملکرد دانه، وزن هزار دانه در لاینهائی که زودرس ترند می تواند به عنوان توصیف کننده تغییرات فنوتیپی و ژنوتیپی بکار برده شود.