بررسی تنوع مورفولوژیکی عملکرد بذر و اجزای آن در تعدادی از ژنوتیپ‌های فستوکا (Festuca arundinacea) با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره

چکیده
   فستوکا (Festuca arundinacea) یکی از مهم ترین علف‌های گندمی در مناطق معتدل جهان است که اطلاعات کمی در مورد تنوع ژنتیکی آن وجود دارد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد علوفه و بذر در این گونه تعداد 24 ژنوتیپ داخلی و خارجی موجود در بانک ژن مرکز تحقیقات جنگل و مراتع در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار ، در مرکز تحقیقات البرز کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تعداد 15 صفت شامل ارتفاع ساقه، تعداد ساقه در بوته، درصد قوه نامیه، زمان گرده افشانی، تاریخ خوشه دهی، عملکرد علوفه، عملکرد بذر در بوته، وزن بذر در ساقه، تعداد بذر در ساقه، طول خوشه، وزن هزاردانه، سرعت جوانه-زنی، شاخص بنیه بذر، پایداری و شاخص برداشت مورد مطالعه قرار گرفتند. داده‌های مربوط به تمامی صفات اصلی و نرمال شده مورد تجزیه واریانس قرار گرفتند و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از روش دانکن انجام شد. برای تعیین فاصله مورفولوژیکی و گروه بندی ژنوتیپ‌ها از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی و تجزیه خوشه‌ای استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین ژنوتیپ‌ها برای تمام صفات مورد مطالعه بسیار معنی دار بود. ژنوتیپ‌های G1، G2، G4، G6 و G8 از نظر تولید بذر و علوفه نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها برتری داشتند. با استفاده از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی مهم‌ترین متغیر‌های مؤثر در تولید بذر شناسایی شدند. چهار مؤلفه اول 7/87 درصد از کل واریانس متغیرها را توجیه کردند. در مؤلفه اول صفات عملکرد بذر و علوفه خشک، ارتفاع ساقه و تعداد ساقه در بوته مهم ترین صفات برای گروه بندی ژنوتیپ‌ها بودند، در حالی که در مؤلفه دوم درصد قوه نامیه و قدرت جوانه‌زنی از صفات مهم بودند. در تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌ها در 4 گروه متفاوت قرار گرفتند: ژنوتیپ‌های موجود در گرو ه‌های 1 و 2 از لحاظ عملکرد بذر و علوفه با بقیه تفاوت معنی‌داری داشتند.