بررسی تاریخ‏ کاشت، کود بیولوژیک و کشت مخلوط بر عملکرد و کمیت اسانس زیره سبز و شنبلیله

چکیده
    به منظور بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و کمیت اسانس دو گیاه شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) و زیره سبز (Cuminum cyminum) در کشت مخلوط، تحت تاثیر تاریخ های مختلف کاشت و کودهای بیولوژیک، آزمایشی بصورت اسپلیت پلات- فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 89-1388اجرا شد. فاکتور اصلی آزمایش شامل تاریخ کاشت در 3 سطح (15 آبان، 15 آذر و 15 اسفند) در کرت های اصلی و فاکتورهای فرعی شامل الگوی کاشت در 3 سطح (کشت خالص زیره سبز، کشت خالص شنبلیله و کشت مخلوط زیره سبز و شنبلیله بصورت یک در میان) و کود بیولوژیک در 3 سطح شامل کود نیتروکسین (ازتوباکتر+آزوسپریلیوم)، سودوموناس و شاهد (بدون هیچ تیمار کودی) بصورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. اثر تاریخ کاشت بر کلیه صفات مورد بررسی شنبلیله و زیره سبز، بجز وزن هزار دانه و شاخص برداشت معنی دار بود. عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد اسانس در هر دو گیاه در تاریخ های کاشت پاییزه بیشتر از تاریخ کشت 15 اسفند بود. در تاریخ های کشت آبان و آذر درصد بوته میری زیره سبز (بترتیب 72/7 و 67/7 درصد) در مقایسه با تاریخ کشت اسفند ماه (16/35 درصد) کاهش قابل ملاحظه ای را نشان داد . الگوی کشت مخلوط بر عملکرد دانه و اسانس دو گیاه اثر معنی داری کاهشی نشان داد. کودهای بیولوژیک افزایش غیر معنی داری بر عملکرد اسانس زیره سبز و افزایش معنی داری بر عملکرد اسانس شنبلیله نسبت به تیمار شاهد داشت. بررسی نسبت برابری زمین (LER) نشان داد که تاریخ کاشت سوم (15 اسفند) در مجموع دارای LER نسبتا بیشتری نسبت به تاریخ کاشت های اول و دوم (پاییزه) بود، که خود نشان دهنده بروز بیشتر اثرات مثبت کشت مخلوط در تاریخ کاشت سوم می باشد. همچنین تیمار کودی سودوموناس نسبت به نیتروکسین و تیمار شاهد دارای LER بالاتری بود. بطورکلی بیشترین عملکرد دانه و اسانس در زیره سبز در تیمار نیتروکسین و در شنبلیله در تیمار کاربرد از سودوموناس در تاریخ کاشت آذر مشاهده شد.