بررسی اثر عوامل محیطی و مواد تنظیم کننده رشد گیاهی بر شکست خواب و تحریک جوانه‌زنی بذرهای گیاه تاتوره (Datura stramonium L.)

چکیده
   تاتوره یکی از گونه‌های گیاهی است که هم از جنبه دارویی و هم به عنوان یکی از علف‌های هرز مهم در زراعت محصولات تابستانه‌ای چون ذرت، سویا، پنبه و غیره حائز اهمیت می‌باشد. جهت مهار این علف هرز در قالب مدیریت تلفیقی علف های هرز، آگاهی از مکانیزم خواب و چگونگی سبز شدن آن ضروری می‌باشد. به این منظور اثر تیمارهای مختلف بر شکست خواب و جوانه‌زنی بذرهای این گیاه که از مزرعه آمورشی و پژوهشی گروه زراعت و اصلاح نباتات پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در پاییز سال 1384 جمع‌آوری شده بود، بررسی شد. در این آزمایش‌ها تأثیر عوامل محیطی شامل دما، رطوبت، نور و نیز مواد تنظیم‌کننده رشد گیاهی شامل جیبرلین و کاینتین بر شکست خواب بذرهای تاتوره بررسی شد. بذرهای برداشت شده از گیاه مادری دارای درصد جوانه‌زنی ناچیزی (4 درصد) بودند، درحالیکه با نگهداری بذرها در سه دمای: محیط طبیعی خاک، سردخانه (2±5 درجه سانتیگراد) و دمای اتاق (2± 23 درجه سانتیگراد) در فاصله زمانی 15 آذر تا 15 اسفندماه جوانه‌زنی افزایش یافت. این افزایش در مقایسه با شاهد (جوانه‌زنی در زمان برداشت) به ترتیب 5/68، 56 و 48 درصد بود (5% p?). خراش‌دهی مکانیکی بذرها باعث افزایش جوانه‌زنی شد و درصد جوانه‌زنی در تیمار خراش‌دهی مکانیکی بذرهایی که یک هفته از برداشت آنها گذشته بود، حدود 25/28 و برای بذرهایی که 70 روز در دمای 2±5 درجه سانتی‌گراد نگهداری شده بودند 5/75 درصد بود. تأثیر مواد تنظیم کننده رشد گیاهی شامل، اسید جیبرلیک (GA3) و کاینتین نیز بر درصد جوانه‌زنی معنی‌دار بود (5% p?). بالاترین درصد جوانه‌زنی (28 درصد) از محلول 400 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک بدست آمد. با افزایش غلظت GA3 از 100 به 400 قسمت در میلیون، درصد جوانه‌زنی بیش از 20 درصد افزایش یافت. نور تأثیری بر جوانه‌زنی تاتوره نداشت، اما در غلظت‌های بالای اسید جیبرلیک نور باعث بازداری از جوانه‌زنی شد. با توجه به ماهیت تیمارهای آزمایشی می‌توان گفت که جنین نارس، عوامل فیزیکی (پوسته سخت بذر) و فیزیولوژیکی در خواب تاتوره دخیلند.