بررسی اثر تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی با تأکید بر نقش به‌کارگیری راهبردهای تطبیق در این بخش

چکیده
    بخش کشاورزی یکی از اصلی‌ترین بخش‌های متأثر از تغییر اقلیم است. اگرچه به‌تازگی در کشور مطالعاتی دربارة شناخت ماهیت و میزان آثاری که این پدیده بر متغیرهای فیزیکی منابع آب و بخش کشاورزی دارد انجام شده‌است، با این حال زوایای اقتصادی این پدیده و راهکارهای بالقوۀ مقابله با آن کمتر مورد بررسی تجربی قرار گرفته‌است. نوآوری پژوهش حاضر الگوسازی رفتار اقتصادی واقعی ذی‌نفعان بخش کشاورزی و تلفیق آن با راه‌گزین‌های تغییر اقلیم و سناریوهای اقتصادی- اجتماعی حوضة آبریز زاینده‌رود است. دستیابی به اهداف پژوهش از طریق ایجاد ارتباط و اجرای مدل‌های مولد هواشناسی، شبکه‌های عصبی هیدرولوژیک، توابع واکنش عملکرد محصول- آب و الگوی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت تعقیب شده‌است. نتایج نشان داد که تا نیمه‌های قرن حاضر تغییر اقلیم به کاهش بارش‌ها و افزایش مقدار پارامترهای دمایی حوضه منجر می‌شود که نتیجة مستقیم این تغییرات کاهش منابع آب سطحی حوضه به‌ترتیب در حدود 4/3 و 1/8 درصد تا افق 1420 و 1450 خواهد‌بود. نتایج الگوی اقتصادی نشان داد که در بدترین حالت (به ‌کار نگرفتن راهکارهای تطبیق) پیامد این تغییرات برای بخش کشاورزی حوضه کاهش حدود 18 و 32 درصد در سود ناخالص به‌ترتیب تا 30 و 60 سال آینده خواهد‌بود. در عین حال، با کاربست دو راهکار تطبیقی (بدون هزینه) تغییر الگوی کشت و انتخاب استراتژی مناسب کم‌آبیاری در کشت هر محصول امکان مناسبی در این بخش برای مقابله با این شرایط و کاهش آثار آن تا 7/2 و 10 درصد سود ناخالص وجود دارد. بر این اساس، تدوین سند راهبردی آبیاری و الگوی کشت منطقه‌ای سازگار با روندهای اقتصادی- اجتماعی و اقلیمی بر پایة واحد حوضه‌های آبریز کشور پیشنهاد شده‌است.