الگوی توزیع مواد فتوسنتزی در ژنوتیپ‌های گندم در شرایط تنش و عدم تنش خشکی

چکیده
    قابلیت تولید گیاه نه تنها به تجمع ماده خشک، بلکه به توزیع کارآمد آن به دانه بستگی دارد که کلید ثبات عملکرد تحت شرایط تنش است. هدف تحقیق حاضر بررسی الگوی توزیع ماده خشک به اندام‌های هوایی و ارتباط آن با عملکرد دانه در طیف گسترده‌ای از ژنوتیپ‌های گندم (81 رقم) بود. آزمایش در قالب طرح لاتیس مربع ساده با 2 تکرار و در دو شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی در مزرعه تحقیقات کشاورزی دانشگاه تهران (کرج) طی سال زراعی 88-1387 اجرا شد. تنش خشکی از مرحله ظهور سنبله شروع و تا رسیدگی فیزیولوژیک دانه ادامه یافت. در این آزمایش عملکرد دانه، وزن دانه و وزن خشک اندام‌های گیاهی در در شرایط تنش و نرمال اندازه‌گیری شد.ارقام گندم واکنش‌های متفاوتی را به شرایط تنش نشان دادند و مقدار کاهش عملکرد از 7 تا 90 درصد متغیر بود. تأثیر تنش بر درصد تخصیص ماده خشک به اندام‌های مختلف در مرحله گرده‌افشانی معنی‌دار نگردید. در شرایط تنش همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه با وزن خشک برگ در مرحله گرده‌افشانی به‌دست آمد. وزن خشک سنبله در مرحله رسیدگی با عملکرد رابطه مثبت و معنی‌داری در شرایط شاهد و تنش نشان داد. در مرحله رسیدگی تنش خشکی باعث کاهش ماده خشک اختصاص یافته به سنبله شد. اما تأثیر تنش بر وزن خشک برگ و ساقه معنی‌دار نگردید. در این مرحله همبستگی منفی بین وزن خشک ساقه با عملکرد دانه در شرایط تنش به‌دست آمد. وجود تنوع ژنتیکی بالا در ذخیره‌سازی و توزیع ماده خشک در بین ارقام نشان می‌دهد که امکان تغییر صفات مذکور در برنامه‌های اصلاح نباتات وجود دارد.