ارزیابی وضعیت فعلی بیابان‏‌‌زایی و اصلاح مدل مدالوس در دشت سگزی اصفهان

چکیده
   بر طبق تعریف کنفرانس بین‏المللی مبارزه با بیابان‏زایی، «پدیدة بیابان‏زایی» عبارت است از تخریب اراضی در نواحی خشک، نیمه‏خشک، و نیمه‏مرطوبِ خشکِ ناشی از عوامل متعددی چون تغییرات اقلیمی و فعالیت‏های انسانی. این پدیده مدت‏هاست که یک مشکل جدّی اقتصادی، اجتماعی، و زیست‏محیطی در بسیاری از کشورها شناخته شده است. روش مدالوس یکی از روش‏های کاربردی در ارزیابی وضعیت فعلی بیابان‏زایی و برآورد ریسک آن است. در این تحقیق، به منظور ارزیابی بیابان‏زایی و تهیة نقشة آن در دشت سگزی (واقع در شرق شهر اصفهان)، مدلی منطقه‏ای، با اصلاح روش مدالوس، ارائه شده است. درگام اول، بر اساس وضعیت محلی، هفت معیار کیفی، مشتمل بر اقلیم، خاک، پوشش گیاهی، آب زیرزمینی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، و مدیریت و سیاست، برای ارزیابی بیابان‏زایی، مدنظر قرار گرفت. هر معیار شامل شاخص‏های متعددی است که آن را به لحاظ کیفی تعریف می‏کنند. این شاخص‏ها بر اساس میزان تأثیرشان بر فرایند بیابان‏زایی کمّی شدند. برای هر شاخص امتیازی بین 100 تا 200 در نظر گرفته شد. امتیاز هر معیار با محاسبة میانگین هندسی امتیاز شاخص‏ها و امتیاز وضعیت فعلی بیابان‏زایی با محاسبة میانگین هندسی امتیارات هفت معیار اصلی حاصل گردید. در پایان، وضعیت فعلی بیابان‏زایی در چهار کلاس، مشتمل بر خفیف، متوسط، شدید، و بسیار شدید، طبقه‏بندی شد و نقشة وضعیت این پدیده با سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گشت. بر اساس این نتایج، 2 درصد از مساحت منطقه در کلاس بیابان‏زایی متوسط، 35 درصد در کلاس بیابان‏زایی شدید، و 63 درصد نیز در کلاس بیابان‏زایی بسیار شدید قرار دارد. معیار «اقلیم» و «مدیریت و سیاستْ» از عوامل مهمی هستند که موجبِ فرایند بیابان‏زایی در این منطقه شده‏اند.