ارزیابی مقاومت ارقام گندم نسبت به جدایه‌های ‌قارچ Mycosphaerella graminicola دشت مغان در مرحله گیاهچه‌ای در شرایط گلخانه

چکیده
    بیماری سپتوریای برگی گندم با عامل قارچی Mycosphaerella graminicola (فرم غیرجنسی: Septoria tritici) از بیماری‌های مهم گندم در سراسر دنیا به شمار می‌رود که در سال‌های اخیر در برخی نقاط ایران از جمله منطقه مغان شیوع پیدا کرده است. در این تحقیق، واکنش 23 رقم گندم نان و دوروم نسبت به 10 جدایه قارچ M. graminicola که در طی سال‌های زراعی 1386 و 1387 از مزارع آلوده منطقه مغان جداسازی شده بود، تحت شرایط گلخانه در مرحله گیاهچه مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس درصد پوشش پیکنیدیومی سطح برگ‌ها نشان داد که جدایه‌های M. graminicola و ارقام گندم در سطح یک درصد با همدیگر اختلاف معنی‌دار داشتند. بر اساس نتایج این تجزیه، برهمکنش بین ارقام و جدایه‌ها نیز در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود که بیانگر وجود برهمکنش اختصاصی بین ارقام و جدایه‌های مورد مطالعه است. با این که حدود نیمی از ارقام مورد بررسی نسبت به همه جدایه‌ها حساس بودند، چهل حالت مقاومت اختصاصی نسبت به جدایه‌ها در سایر ارقام شناسایی شد. ارقام دهدشت، سیمره، گالانکو، سایسون و هیرمند به ترتیب با مقاومت در مقابل نه، هشت، شش، پنج و سه جدایه مقاوم‌ترین ژنوتیپ‌ها بودند. علاوه بر این، جدایه‌های مورد بررسی، الگوی پرآزاری متفاوتی روی ارقام گندم داشتند. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که جدایه‌های M. graminicola در دشت مغان دارای تنوع پرآزاری بالایی می‌باشند و اغلب ارقام رایج در منطقه به خصوص ارقام گندم نان به بیماری حساس هستند. با این حال در بین این ارقام، منابع مقاومتی شناسایی شدند که می‌توان از آنها در برنامه‌های اصلاح گندم این منطقه استفاده نمود.