ارزیابی صفات مهم برای بهبود عملکرد گندم تحت تنش خشکی

چکیده
  خشکی یکی از تنش‌های غیرزنده بسیار مهم است که رشد گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از این طریق عملکرد گیاه زراعی را محدود می‌کند. هدف از این مطالعه، شناسایی صفات زراعی مرتبط با تغییرات در عملکرد دانه گندم تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی بود. جهت رسیدن به این هدف، عملکرد و اجزاء عملکرد 81 ژنوتیپ گندم ایرانی در قالب طرح لاتیس ساده با دو تکرار و در دو شرایط فاریاب و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (کرج) در طی سال‌های زراعی 87-1386 و 88-1387 آزمایش شد. تنش خشکی از مرحله ظهور سنبله شروع و تا رسیدگی فیزیولوژیکی ادامه یافت. صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه و ارتفاع گیاه ارزیابی شد. پنج روش آماری شامل همبستگی ساده، رگرسیون خطی چند گانه، رگرسیون گام به گام، تحلیل عاملی و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی جهت مطالعه روابط بین عملکرد دانه گندم و اجزاء آن تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که از میان صفات مورد مطالعه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مؤثرترین متغیرها روی عملکرد دانه بودند، که از مهمترین صفات زراعی برای انتخاب ارقام با عملکرد بالا تحت شرایط فاریاب و تنش خشکی محسوب می‌شوند. تأثیر این صفات در دو شرایط فاریاب و تنش خشکی شبیه به هم نیست، نقش عملکرد بیولوژیک در شرایط تنش خشکی کمتر محسوس بود. به هر حال در شرایط تنش، افزایش عملکرد دانه را می‌توان به توزیع مواد فتوسنتزی بیشتر به دانه (اندام‌های زایشی) یعنی شاخص برداشت بالا نسبت داد.