ارزیابی خصوصیات کمی و کیفی بعضی از ارقام و ژنوتیپ‏ های بادام

چکیده
    به منظور ارزیابی تنوع مرفولوژیکی برخی از ارقام و ژنوتیپ‌های بادام، آزمایشی روی 55 رقم و ژنوتیپ بادام ایرانی و خارجی انجام گرفت. در این مطالعه 29 صفت کمی و کیفی خشک میوه و مغز و همچنین 4 صفت فنولوژیک درخت مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس و مقایسه میانگین صفات نشان داد که ارقام و ژنوتیپ‏های مورد بررسی از نظر کلیه صفات مورد مطالعه با یکدیگر دارای تفاوت معنی‏دار هستند که نشان‏دهنده وجود تنوع بین ارقام و صفات مورد بررسی است. صفاتی مانند وزن خشک میوه، درصد مغز، درصد دو قلویی، سختی و ضخامت پوست چوبی، عادت رشد و زمان رسیدن که ضرایب تغییرات بالاتری نشان دادند، دارای تنوع بالاتری بین ارقام و ژنوتیپ‏های مورد بررسی بودند. ضرایب همبستگی بین صفات اندازه‏گیری شده نشان‏دهنده وجود همبستگی مثبت یا منفی بین برخی صفات مهم بود. نتایج تجزیه کلاستر بر اساس تمام صفات اندازه‏گیری شده، ارقام را در فاصله اقلیدسی 25، به دو گروه اصلی تقسیم‏بندی کرد. با کاهش فاصله اقلیدسی از 25 به 5، ژنوتیپ‏ها و ارقام به شش گروه اصلی تقسیم‏بندی شدند. از عوامل مهم تفکیک کلاسترهای اصلی صفاتی از جمله طول، شکل و وزن خشک میوه و مغز، درصد مغز، میزان ضخامت و سختی پوست چوبی و زمان گل‏دهی بودند. تجزیه عامل توانست صفات مورد ارزیابی را به 9 عامل اصلی کاهش دهد که مجموعاً 83 درصد واریانس کل را توجیه نمودند. در محدوده هر عامل صفات با ضرایب بالای 6/0 به عنوان ضرایب عاملی معنی‏دار در نظر گرفته شدند. براساس نتایج تجزیه عامل‏ها خصوصیات خشک میوه و مغز شامل: طول، ضخامت (قطر)، وزن و اندازه خشک میوه و ضخامت و سختی پوست چوبی، میزان نقوش و شکاف در پوست چوبی، درصد مغز، طول، عرض و ضخامت (قطر) مغز، درصد دوقلویی، شکل خشک میوه و مغز بیشترین سهم را در تفاوت بین ارقام و ژنوتیپ‏ها نشان دادند. با استفاده از سه عامل اصلی در تجزیه پلات ارقام و ژنوتیپ‏هایی با خصوصیات پوست نازک و کاغذی، طول خشک میوه و مغز بلندتر، وزن و درصد مغز بالاتر از ارقام و ژنوتیپ‏هایی با پوست سخت، وزن مغز و درصد مغز پایین‏تر، طول میوه و مغز کوچک‏تر ولی ضخامت و وزن خشک میوه بیشتر و درصد دو قلویی بالاتر تفکیک گردیدند. بر اساس نتایج به دست آمده ارقام ’شاهرود12‘، ’شاهرود7‘، ’شاهرود 8- ب‘، ’زرقان7‘، ’فرانیس‘، ’شاهرود 21‘، ’مامایی‘، ’نان پاریل‘، ’مونتری‘، ’سونورا‘، ’نی پلاس الترا‘، ’یلدا‘ و ژنوتیپ‏های’کا-12-4-4‘، ’کا-1-16‘، ’کا-11-40‘ و ’کا-10-15‘ از نظر صفات خشک میوه و مغز برتری نسبی نشان دادند.