اثر محیط کشت، ریز نمونه و تنظیم‌کننده‌های رشد در کالزایی و تولید تاکسول در سرخدار، . Taxus baccata L

چکیده
   با توجه به اهمیت گونه‌های متعلق به جنس Taxus در تولید ترپنوئید موسوم به تاکسول که موثرترین دارو برای درمان انواع سرطانها شناخته شده است، آزمایش‌هایی برای بهینه‌سازی کالزایی و رشد آن انجام گرفت.بدین منظور از آزمایش به شکل فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده شد. سه فاکتور شامل ریز نمونه (برگ و ساقه)، محیط کشت (B5 و MS) و شرایط نور و تاریکی در هر سه آزمایش بطور مجزا مورد مطالعه قرار گرفتند. در آزمایش اول، سیتوکنین‌های Kin و BAP در دوسطح مورد آزمایش قرار گرفتند ولی مقدار اکسین ثابت بود و در آزمایش دوم، نسبت‌های متفاوت اکسین‌های NAA، 2,4-D و سیتوکنین Kin مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کالزایی (46/97%) و رشد کالوس(mm10 در دو هفته) در محیط کشت B5 تکمیل شده با NAA (2 میلی‌گرم در لیتر)، 2,4-D (2/0 میلی‌گرم در لیتر) و Kin (2/0 میلی‌گرم در لیتر) با ریز نمونه ساقه بدست آمد. شرایط نور و تاریکی در کالزایی و رشد کالوس اثر معنی‌داری نشان نداد. در آزمایش سوم، برای جلوگیری از قهوه‌ای شدن کالوس‌ها و امکان ادامه رشد آنها پس از واکشت‌های 14 روزه اثر زغال فعال، PVP , اسید سیتریک و ویتامین‌ C در محیط بهینه مذکور مورد مقایسه قرار گرفتند. همه مواد فوق از قهوه‌ای شدن کالوس‌ها جلوگیری کرد، درحالیکه فقط با اعمال 50 میلی‌گرم در لیتر ویتامین C رشد سلولی مناسب مشاهده گردید. مقایسه میزان تاکسول تولیدی (باHPLC) در این محیط با محیط فاقد آنتی‌اکسیدان (ویتامین C) نشان داد که میزان تاکسول در کالوس‌های محیط واجد ویتامین C برابر 45/2 میلی‌گرم در کیلوگرم بود در حالی که در کالوس‌های قهوه‌ای شده (محیط بدون ویتامین C)، کمتر و غیر‌قابل اندازه‌گیری بود.