اثر تنش شوری و منبع نیتروژن بر انتقال مجدد نیتروژن در دو رقم یونجه بمی و قره‌یونجه

چکیده
    به منظور بررسی واکنش انتقال مجدد نیتروژن به تنش شوری و نحوه عرضه نیتروژن، پژوهشی در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار و شامل تیمارهای: شوری: شاهد 1/1 دسی‌زیمنس بر متر (S0) و شوری 12 دسی‌زیمنس بر متر (S1)، نحوه عرضه نیتروژن: الف) تلقیح بذرها پیش از کاشت با باکتری ریزوبیوم ملیلوتی (N1)، ب) مصرف 400 میلی‌گرم در لیتر نیترات‌آمونیوم در محلول غذایی بدون تلقیح بذرها با باکتری (N2)، ج) تلقیح بذرها پیش از کاشت با باکتری ریزوبیوم ملیلوتی به همراه مصرف 400 میلی‌گرم در لیتر نیترات‌آمونیوم در محلول غذایی (N3)، بر روی دو رقم یونجه ایرانی شامل بمی و قره‌یونجه در گلخانه طرح حبوبات دانشکده کشاورزی کرج انجام پذیرفت. تنش شوری قابلیت جذب و تثبیت نیتروژن در ریشه و انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره را به طور معنی‌داری کاهش داد و درصد این کاهش در رقم قره‌یونجه از رقم بمی بالاتر بود. با توجه به وجود همبستگی مثبت میان انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره و تولید ماده خشک شاخساره پس از برگ‌زدایی، می‌توان گفت یکی از دلایل کاهش سرعت رشد مجدد شاخساره یونجه در شرایط تنش شوری، کاهش انتقال مجدد نیتروژن به شاخساره می‌باشد. بر این اساس انتقال مجدد نیتروژن از ریشه به شاخساره پس از برگ‌زدایی و تجدید رشد شاخساره در رقم بمی نسبت به رقم قره‌یونجه از تحمل نسبی بالاتری به تنش برخوردار است. بالاترین مقدار انتقال مجدد در تیمارهای N2 و N3 وجود داشت هر چند درصد بهره‌برداری از منابع نیتروژن ریشه برای انتقال مجدد نیتروژن در این تیمارها به طور معنی‌داری از تیمار N1 کمتر بود. در اثر تنش شوری انتقال مجدد نیتروژن در هر سه شکل عرضه نیتروژن کاهش یافت اما درصد این کاهش در تیمارهای N2 و N3 به طور معنی‌داری از تیمار N1 بالاتر بود. محتوای سدیم ریشه و شاخساره در تیمار N1 به طور معنی‌داری از دو تیمار دیگر کمتر بود و درصد افزایش در محتوای سدیم ریشه و شاخساره در مواجهه با تنش شوری هم در این تیمار پایین‌تر بود. بنابراین ممکن است که کاهش کمتردر انتقال مجدد نیتروژن و رشد مجدد پس از برگ‌زدایی در تیمار N1 از افزایش کمتر در محتوای سدیم ریشه و شاخساره در این تیمار ناشی شده باشد.